Lou ...Read

Έχουν περάσει ακριβώς δύο μήνες από την ημέρα που παρέλαβα το πρώτο μου eReader. Στην αρχή οι απογοητεύσεις διαδέχονταν η μία την άλλη. Τα ελληνικά ebooks που ήθελα να αγοράσω και να κατεβάσω στο Kindle ήταν όλα κλειδωμένα εκτός από εκείνα των εκδόσεων Καστανιώτη και Ίκαρος. Όπως έχω ξαναγράψει εδώ, ο χρήστης, ο οποίος έχει πληρώσει τo ebook, είναι υποχρεωμένος να ξεκλειδώσει παράνομα το DRM (με το οποίο οι εκδότες νομίζουν ότι προστατεύουν το βιβλίο τους), να μετατρέψει το αρχείο από ePub (η μορφή την οποία υποστηρίζουν οι περισσότεροι eReaders) σε Mobi (η μορφή που υποστηρίζει το Kindle) για να το διαβάσει στη συσκευή του.

H Maddie είναι ένα σκυλί σαν όλα τ' άλλα. Θέλει να χώνει τη μύτη της παντού. Τρώει αυγά με μπέικον το πρωί, κοιμάται στην κούνια του μωρού, τρυπώνει κάτω από το πάπλωμα, κλέβει κάλτσες και όταν την πιάσουν να κάνει ζημιά βγάζει την ουρά της απ' έξω και παριστάνει την αδιάφορη, κοιτώντας αλλού. Μαζί με το αφεντικό της, τον Theron Humphrey, ταξίδευαν διαρκώς έναν ολόκληρο χρόνο με ένα κόκκινο βαν, για τις ανάγκες ενός ντοκιμαντέρ με τίτλο This Wild Idea (ο Theron φωτογράφιζε ένα πρόσωπο την ημέρα, κάθε μέρα ανεξαιρέτως, και μοιραζόταν την ιστορία του στο site thiswildidea.com).

Όταν αισθάνεσαι ότι δεν κινείται τίποτα, ίσως πρέπει να εστιάζεις την προσοχή σου στα μικρά πράγματα που γίνονται γύρω σου. Συνήθως πολλά τέτοια μικρά θαύματα συνθέτουν ένα μεγάλο. 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το humangrid.gr Πρόκειται για ένα ανθρώπινο δίχτυ, έναν ηλεκτρονικό χάρτη ο οποίος συγκεντρώνει όλες τις δράσεις που γίνονται στην Αθήνα με σκοπό τη βοήθεια των συνανθρώπων μας που έχουν ανάγκη.

«Οι στόχοι και η δομή των ομάδων αυτών ποικίλλουν. Το εύρος των δραστηριοτήτων τους περιλαμβάνει τη σίτιση και περίθαλψη απόρων, τον εξωραϊσμό πάρκων, το στήσιμο ανταλλακτικών παζαριών, τη διοργάνωση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, το συντονισμό περιπάτων και ποδηλατοποριών στους δρόμους της Αθήνας ή την γενικότερη αναβάθμιση υποβαθμισμένων περιοχών της πόλης με δράσεις και πρωτοβουλίες σε γειτονιές. Κοινό σημείο όλων των παραπάνω είναι η grass-roots λειτουργία τους, καθώς οι ομάδες αυτές δεν δημιουργήθηκαν από κάποιο κρατικό φορέα, αλλά βασίστηκαν στη γνήσια ανάγκη των κατοίκων της πόλης να συμβάλλουν στην βελτίωση των συνθηκών ζωής στην Αθήνα».

Απέναντι στη βία που σκοπίμως ολοένα και πιο πολύ θεριεύει, για να μας αποσυντονίζει και να μας κρατά διαρκώς σαστισμένους, αλλά και σε αυτό το ανάλγητο κρατικό θηρίο που μας δείχνει τα δόντια του διαρκώς, η απάντηση είναι μία: αλληλεγγύη. Κάπου ανάμεσα στην ανεξέλεγκτη οργή και τον παθητικό θυμό, υπάρχει ένα φως. Η λύση στο πρόβλημα είμαστε εμείς οι ίδιοι.  

«Μου φαίνεται πως θα νιώθω πάντα καλά στο μέρος όπου δεν είμαι. Ή χωρίς περιστροφές: Εκεί που δεν είμαι, είναι το μέρος όπου είμαι ο εαυτός μου».

Σας έχει τύχει να ταυτιστείτε με έναν ήρωα τόσο και να τον αφήσετε να σας παρασύρει σε πράγματα που εσείς μάλλον δεν θα κάνατε ποτέ; Κάπως έτσι την πάτησα εγώ με τον Κουίν του Πολ Όστερ. Ξεκίνησα να διαβάζω όλο ανυπομονησία τη Γυάλινη Πόλη (εκδ. Ζαχαρόπουλος), το πρώτο μικρό σε έκταση μυθιστόρημα (178 σελίδων) από την Τριλογία της Νέας Υόρκης, και από τις πρώτες λέξεις, ακολουθούσα άφωνος τις διαδρομές του ήρωα μέσα στους δαιδάλους αυτής της ποιητικής μεγαλούπολης.

Το βιβλίο ξεκινά με ένα λάθος τηλεφώνημα που δεν εξελίσσεται όπως θα 'πρεπε και ο ήρωας, ο Κουίν, βρίσκεται μπλεγμένος σε μια παρανοϊκή ιστορία από αυτές που λες δεν συμβαίνουν ποτέ. Δεν ξέρω γιατί ταυτίστηκα από την αρχή με αυτόν τον μοναχικό συγγραφέα που αναλαμβάνει από περιέργεια χρέη ντετέκτιβ για λογαριασμό ενός πλούσιου ζευγαριού στο Μανχάταν. Μπορεί για δύο λόγους. Αφενός ο Κουίν -πάνω κάτω- ένιωσα ότι μου μοιάζει: Ζει μόνος σε ένα μικρό σπίτι γεμάτο βιβλία, γράφοντας με το ψευδώνυμο Γουίλιαμ Γουίλσον αστυνομικές ιστορίες με το κιλό, ενώ κανείς γύρω του δεν ξέρει ποιος πραγματικά είναι. Δεν απολαμβάνει -ενώ θα μπορούσε εύκολα- μια κοινωνική ζωή, δεν πάει σε πάρτι, λογοτεχνικές βραδιές, δεν φωτογραφίζεται, δεν εμφανίζεται δημόσια... Δεν εκμεταλλεύεται τα προνόμια ούτε του ονόματός του, αλλά ούτε της περσόνας που έχει δημιουργήσει. Αντιθέτως, προτιμά να κάνει μόνος μεγάλες βόλτες στην πόλη, να πηγαίνει σινεμά και στην όπερα, να διαβάζει πολλά βιβλία, να κοιτάζει με τις ώρες έναν πίνακα σε κάποιο μουσείο ή γκαλερί, να περπατά, ακόμα και με βροχή, κρύο ή χαλάζι, να περπατά άσκοπα, όπου τον πάνε τα βήματά του...

Αφετέρου, ταυτίστηκα με τον τύπο, γιατί πάντα ονειρευόμουν να μπλέξω σε μια σουρεαλιστική περιπέτεια αντίστοιχη με τη δική του: Έναν λαβύρινθο γεμάτο συμβολισμούς, φιλοσοφικούς γρίφους και ποιητικούς ανθρώπους που δεν ξέρεις αν υπάρχουν στ' αλήθεια ή ξεπήδησαν από τις σελίδες των βιβλίων του Μπόρχες.

Η ιστορία είναι στη βάση της απλή: «Όλα αρχίζουν με ένα λάθος νούμερο». Όταν χτύπησε το τηλέφωνο ο Κουίν «ήταν ξαπλωμένος στο κρεβάτι του και κάπνιζε ακούγοντας τη βροχή πάνω στο τζάμι. Στο μαξιλάρι δίπλα του, ήταν ακουμπισμένο ανάποδα και ανοιγμένο, το βιβλίο “Τα ταξίδια του Μάρκο Πόλο”». Η φωνή ενός άντρα στην άλλη άκρη της γραμμής ζητούσε απεγνωσμένα λίγο ή πολύ, από κάποιον ιδιωτικό ερευνητή με το όνομα Πολ Όστερ, να τον σώσει. Στο δεύτερο τηλεφώνημα ο Κουίν αποφασίζει να υποδυθεί τον Πολ Όστερ και να συναντηθεί με τον άνθρωπο που του ζητάει βοήθεια. Την επόμενη μέρα πηγαίνει στο ραντεβού, σε ένα πολυτελές διαμέρισμα κάπου στο Μανχάταν, όπου συναντά έναν παράξενο νεαρό κληρονόμο που ονομάζεται Πίτερ Στίλμαν και τη σύζυγό του. Ο Στίλμαν μιλώντας αλλόκοτα, βγάζοντας άναρθρες κραυγές ανάμεσα στις λέξεις, ισχυρίζεται ότι γνωρίζει τη γλώσσα του Θεού. Ο πατέρας του, ο οποίος ονομάζεται επίσης Πίτερ Στίλμαν, τον είχε κλειδώσει από μωρό σε ένα σκοτεινό δωμάτιο στο οποίο δεν ερχόταν σε επαφή με κανέναν άλλον εκτός από τον ίδιο. Μετά το θάνατο της γυναίκας του αποφάσισε να χρησιμοποιήσει το μωρό σε ένα φιλοσοφικό πείραμα: «Ήθελε να μάθει αν ο Θεός είχε μια δική του γλώσσα. Μη με ρωτάτε τι σημαίνει αυτό. Σας το λέω μόνο γιατί ξέρω τα λόγια. Ο πατέρας σκέφτηκε πως ένα μωρό, ενδεχομένως, θα τη μιλούσε, αν δεν έβλεπε άλλους ανθρώπους». Μια φωτιά στο κτίριο ευτυχώς αποκάλυψε το πείραμα του Στίλμαν και ο παρανοϊκός πατέρας οδηγήθηκε στη φυλακή, ενώ το παιδί σε ίδρυμα. Όταν ενηλικιώθηκε, μαζί με το όνομά του, κληρονόμησε και όλη την περιουσία του πατέρα του. Τώρα που ο δεύτερος, γέρος πια έβγαινε από τη φυλακή, ο νεαρός Στίλμαν φοβόταν ότι θα επέστρεφε για να τον σκοτώσει. Δουλειά λοιπόν του Πολ Όστερ ήταν να τον προστατεύσει και να ακολουθεί τον πατέρα. Γρήγορα ο Κουίν που αφελώς αποφάσισε να υποδυθεί τον ντετέκτιβ μπλέκεται σε μια περιπέτεια όπου κάθε βήμα κρύβει έναν μήνυμα και κάθε κίνηση επιδέχεται πολλές ερμηνείες.

Πρόκειται για το πιο παράξενο αστυνομικό μυθιστόρημα που έχω διαβάσει ποτέ. Με πρόφαση έναν αστυνομικό γρίφο ο συγγραφέας στήνει ένα υπέροχο φιλοσοφικό παιχνίδι. Νομίζω είναι από τα βιβλία στα οποία θα επιστρέφω συχνά, αφού ερωτεύθηκα τον Πολ Όστερ από την πρώτη σελίδα.

Υ.Γ. Δυο φράσεις του βιβλίου, αντί για υστερόγραφο: «Συχνά σκέφτομαι πως τελικά θα μεγαλώσω και θα υπάρξω πραγματικά» (...) «Γιατί όλοι οι άνθρωποι είναι, τρόπον τινά, αβγά. Υπάρχουμε, αλλά δεν έχουμε ακόμα επιτύχει τη μορφή την οποία προοριζόμαστε να λάβουμε. Είμαστε σκέτο δυναμικό, ένα παράδειγμα αυτού που ακόμα δεν έχει φτάσει. Γιατί ο άνθρωπος είναι ένα πλάσμα που έχει πέσει -την πτώση αυτή την ξέρουμε από τη Γένεση».  

Είναι κάποια βιβλία που δεν θα τα ξεπεράσουμε ποτέ. Λες και έχουν αφήσει μέσα μας το αποτύπωμά τους. Οι εικόνες που έχουμε φτιάξει στο μυαλό μας διαβάζοντάς τα για πρώτη φορά ήταν τόσο δυνατές που έχουν μείνει χαραγμένες στο υποσυνείδητό μας, πλάι στις αναμνήσεις της πραγματικής μας ζωής. Όσα φανταστήκαμε διαβάζοντας, έχουν γίνει ένα πια με όσα ζήσαμε, σαν τα μπλεγμένα αποτυπώματα δυο ανθρώπων που μόλις άγγιξαν το ίδιο πράγμα.

Το Μονόγραμμα του Ελύτη, ο Υπέροχος Γκάτσμπυ του Φιτζέραλντ, ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα, το Ναι και Η Κασσάνδρα και ο Λύκος της Καραπάνου, το Πέδρο Πάραμο του Χουάν Ρούλφο, οι ιστορίες του Μπόρχες, ο Επιζών του Πόλανικ, Τα αποσπάσματα του Ερωτικού Λόγου του Μπαρτ, τα μονόπρακτα του Τένεσι Ουίλιαμς, Η εφεύρεση του Μορέλ του Κασάρες, ο Γλάρος του Τσέχοφ, η Αθανασία και το Η ζωή είναι αλλού του Κούντερα, η Μήδεια σε μετάφραση Χειμωνά, ο Πύργος του Κάφκα, το Αμερικανικό Ταμπλόιντ του Ελρόι, το Βιβλίο της Ανησυχίας του Πεσσόα... Αυτά είναι μερικά από τα βιβλία στα οποία επιστρέφω εγώ κατά καιρούς, όπως ο δολοφόνος στον τόπο του εγκλήματος. Ανατρέχω στις σελίδες τους για διαφορετικό λόγο κάθε φορά και πάντα βρίσκω κάτι καινούριο στις λέξεις που δεν το είχα προσέξει στις προηγούμενες αναγνώσεις.

Σύμφωνα με μία έρευνα των καθηγητών Cristel Antonia Russell (American University) και Sidney J. Levy (University of Arizona and Northwestern University), η δεύτερη ανάγνωση ενός βιβλίου είναι πιο συναισθηματική. Ο αναγνώστης, που πλέον δεν αφοσιώνεται μόνο στην πλοκή, δένεται περισσότερο με το μυθιστόρημα που διαβάζει και μπαίνει πιο βαθιά στην ουσία του, αφού ανακαλύπτει πτυχές και νοήματα στα οποία δεν είχε κάνει focus την πρώτη φορά.

Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Γιατί επιστρέφουμε διαρκώς στα βιβλία που αγαπάμε; Τι μας ωθεί να ξαναπιάνουμε από την αρχή, ξανά και ξανά, ένα μυθιστόρημα που το ερωτευθήκαμε κεραυνοβόλα όταν το διαβάσαμε πρώτη φορά; Γιατί ανακαλύπτουμε άλλες ερμηνείες όταν ξαναδιαβάζουμε μια τόσο οικεία πια ιστορία;

Τα βιβλία είναι ζωντανοί οργανισμοί. Μεγαλώνουν μαζί μας. Και μας τροφοδοτούν πάντα, σε κάθε φάση της ζωής μας, με νέες σκέψεις, ανοίγοντας παράθυρα στο μυαλό μας και φωτίζοντας τα πιο σκοτεινά μας δωμάτια. Όπως γράφει σε ένα άρθρο της με τίτλο «The joy of re-reading», στο site της Boston Globe, η Αμερικανή συγγραφέας Joan Wickersham: «Τα βιβλία αλλάζουν γιατί αλλάζουμε εμείς. Τα μεγάλα μυθιστορήματα γίνονται ακόμα πιο σπουδαία όσο τα κατανοούμε πιο βαθιά: διαβάζοντάς τα ξανά και ξανά και γνωρίζοντας ότι δεν θα σταματήσουμε να το κάνουμε ποτέ».

Γύρω μου πλανάται ένας κόσμος από μορφές ακαθόριστες και συγκεχυμένες, που πλέουν αερώδεις μέσα σε πελάγη ηδονής. Σιγά σιγά η φαντασία δυναμώνει με την θαλπωρή του κρεβατιού και την ζεστασιά της θερμάστρας που είχε μείνει χλιαρή από χθες βράδυ. Εκκολάπτει τα αποκυήματά της. Ένας τόπος άγνωστος και ονειρώδης που είναι λιβάδι και δωμάτιο μαζί, με βαριά βελούδινα παραπετάσματα και για στρώμα την απαλότατη χλόη. Γεμίζει τον αέρα μια βαριά μυρωδιά σαν λιβάνι και ο μεγάλος καθρέπτης αντανακλά το ελαφρό σύννεφο του γαλάζιου καπνού.

Υ.Γ. Το απόσπασμα είναι από την εισαγωγή του Λεμονοδάσους του Κοσμά Πολίτη. Αν έγραφα ποτέ ένα μυθιστόρημα θα ήθελα να έχει το φως, τα χρώματα, τις ανθισμένες λέξεις και τις μυρωδιές ενός βιβλίου σαν αυτό.  

Υ.Γ. Το project διαβάζω παντού, κάτω από όλες τις συνθήκες, συνεχίζεται με επιτυχία. Τώρα και με 7 μποφόρ. Κλέβω δυο τρεις ώρες, παίρνω το ποδήλατο, το Kindle, και μπαινοβγαίνω σε τρένα, μετρό, τραμ, με το σακίδιο στην πλάτη σαν 15χρονο αλητάκι. Κάθομαι σε café, παραλίες, παγκάκια, γρασίδια, από τον Πειραιά μέχρι τη Βούλα, κι από το Μοναστηράκι μέχρι το Άλσος Συγγρού. Όχι ότι συγκεντρώνομαι και εντελώς διαβάζοντας έξω, όπως στο σπίτι, αλλά τουλάχιστον το παλεύω.