Πάει καιρός που έχω
τελειώσει Το σπίτι του Τεμένους του
Κάντερ Αμπντολάχ (εκδ. Καστανιώτη). Δεν
ήθελα να γράψω γι' αυτό αμέσως. Το επέλεξα
μετά το κόμικ Persepolis της Μαργιάν Σατραπί
και ήταν μια απίστευτη έκπληξη. Το
ερωτεύθηκα από την πρώτη σελίδα. Πρόκειται
για ένα αριστουργηματικό βιβλίο, τόσο
καλογραμμένο και συγκλονιστικό που
εύκολα θα το έβαζα μέσα σε μια λίστα με
τα καλύτερα που έχω διαβάσει ποτέ.
Δεν είναι μονάχα η
ιστορία που ο βραβευμένος Ιρανός
συγγραφέας, ο οποίος τα τελευταία 23
χρόνια ζει εξόριστος στην Ολλανδία,
αφηγείται αριστοτεχνικά, σαν ένα άγριο
παραμύθι που σε στοιχειώνει. Είναι οι
δυνατοί ήρωες, οι μαγικές περιγραφές
των ιρανικών τοπίων και της μυστικιστικής
καθημερινότητας σε ένα τέμενος. Ο τυφλός
μουεζίνης που φτιάχνει στα υπόγεια
κεραμικά δοχεία, ο γιος του που γίνεται
κομμουνιστής αντάρτης στα βουνά, οι δύο
γιαγιάδες που πλένουν τον άβουλο ιμάμη
πριν την προσευχή και εγκαταλείπουν το
σπίτι για να πάνε να πεθάνουν στη Μέκκα...
Ο επαναστάτης Χαλχάλ που όταν παίρνει
την εξουσία σκορπίζει το θάνατο, η Σαύρα,
το ανάπηρο παιδί του, η Ζινάτ η οποία
έμεινε χήρα κι έγινε δήμιος βασανίζοντας
με φανατισμό γυναίκες που δεν φορούσαν
σωστά τη μπούργκα. Και πάνω απ' όλους ο
Αγάς Τζαν, ο αρχηγός της φαμίλιας και
του τεμένους. Ένας ακέραιος, καλός
άνθρωπος που βρίσκεται στο μάτι του
κυκλώνα. Ένα γέρικο δέντρο που λυγίζει
σοφά στον άνεμο για να μην σπάσει. Ο Αγάς
Τζαν για μένα συμβολίζει ό,τι καλύτερο
κρύβει μέσα του ο άνθρωπος, που όσο κι
αν τον τυραννούν οι αντιξοότητες της
ζωής, τα άγρια γυρίσματα της ιστορίας,
καταφέρνει να λάμψει, να αναστηθεί και
να χτίσει από την αρχή όσα οι άλλοι
γκρεμίζουν.
Το μυθιστόρημα ουσιαστικά
καταγράφει την ιστορία της Ιρανικής
Επανάστασης, από τον διωγμό του σάχη
Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, το 1979, και την
άνοδο του Αγιατολάχ Χομεϊνί. Ο Κάντερ
Αμπντολάχ φωτογραφίζει τη βιαιότητα
της επανάστασης και την κυριαρχία ενός
θεοκρατικού καθεστώτος, το οποίο εκδίωξε
άγρια ακόμα και εκείνους που το στήριξαν
για να έρθει στην εξουσία. Η ζωή στο
φιλήσυχο τέμενος ανατρέπεται και μέσα
στην αυλή του τα μέλη μιας οικογένειας
διχάζονται όπως ολόκληρο το Ιράν. Αδερφός
καρφώνει αδερφό, μάνα γυρίζει την πλάτη
στο παιδί της, συγγενείς γίνονται εχθροί,
άνθρωποι που μέχρι χθες έτρωγαν στο
ίδιο πιάτο περνούν σε αντίπαλα στρατόπεδα.
Παρόλα αυτά δεν είναι ένα βιβλίο για
τον φανατισμό, είναι ένα μυθιστόρημα
που μιλά με τον πιο ζόρικο τρόπο για την
αγάπη. Όχι την ερωτική, αλλά την ανθρώπινη.
Αυτή που σηκώνει γέφυρες κι ανοίγει
δρόμους, ακόμα κι όταν όλα γύρω σου
καταρρέουν.
Είχα καιρό να κλάψω με
βιβλίο. Και μου συνέβη στο πιο λάθος
μέρος, στη μέση μιας παραλίας γεμάτης
κόσμο. Η σκηνή που ο Αγάς Τζαν ψάχνει
μέσα στην άγρια νύχτα τάφο για τον
εκτελεσμένο γιο του είναι κάτι παραπάνω
από συγκλονιστική. Στα χωριά που μεγάλωσε,
στη μικρή του πατρίδα, οι συγχωριανοί
του τον πετροβολούν, τα σκυλιά αλυχτούν
στο πέρασμά του και τον κατατρέχουν. Οι
πόρτες κλείνουν για τον άλλοτε πανίσχυρο
κι αξιοσέβαστο άντρα και η γη που αγάπησε
αρνείται να φιλοξενήσει τον... άτιμο γιο
του, ο οποίος εκτελέστηκε ως εχθρός του
καθεστώτος και δεν έχει δικαίωμα ούτε
στις τιμές της ταφής.
Το τέλος είναι λυτρωτικό
και όμορφο σαν την άνοιξη που έρχεται
φορτωμένη με άνθη κερασιάς και απίστευτες
ευωδιές για να μας κάνει να ξεχάσουμε
τις καταιγίδες του χειμώνα. Σαν μια
βασανισμένη χώρα που έχει μάθει να
επουλώνει τις άσχημες πληγές της, να
σηκώνει το κεφάλι ψηλά και να προχωρά
με θάρρος προς το αβέβαιο μέλλον της.
Υ.Γ. Το ψευδώνυμο Κάντερ Αμπντολάχ προέκυψε
από το συνδυασμό των ονομάτων δυο
εκτελεσθέντων Κούρδων φίλων του. Εδώ μπορείτε να διαβάσετε μία ενδιαφέρουσα συνέντευξη που παραχώρησε ο συγγραφέας στην εφημερίδα Το Βήμα.
