Lou ...Read

Στις 19 και 22 Νοεμβρίου, η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση διοργανώνει μια σειρά εκδηλώσεων για τον Καναδό δεξιοτέχνη του πιάνου Γκλεν Γκουλντ, με αφορμή τα 80 χρόνια από τη γέννηση και τα 30 από το θάνατό του. Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα προβληθεί ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή του εκκεντρικού πιανίστα, θα γίνει η παρουσίαση ενός νέου βιβλίου γι' αυτόν από τις εκδόσεις Νεφέλη (σε μετάφραση και επιμέλεια του Στέφανου Θεοδωρίδη) και θα δοθεί ένα ρεσιτάλ από τη νεαρή ελληνικής καταγωγής Καναδή πιανίστρια Μαρίκα Μπουρνάκη σε έργα Μπαχ, Μπετόβεν, Ραχμάνινοφ, Σοπέν, Σούμαν.


Με αφορμή αυτό το event, έχω φάει τον κόσμο από το πρωί να βρω στη βιβλιοθήκη μου το μυθιστόρημα «Ο Αποτυχημένος» του Τόμας Μπερνχαρντ (εκδόσεις Εξάντας), στο οποίο ένας από τους τρεις βασικούς ήρωες είναι ο δεξιοτέχνης του πιάνου Γκλεν Γκουλντ.

Είναι απίστευτα εκνευριστικό να πρέπει να αγοράσεις ξανά ένα βιβλίο που ξέρεις ότι το έχεις, αφού αφενός το έχεις διαβάσει (το 1998 ή 1999) και αφετέρου το θυμάσαι κατά καιρούς να περιφέρεται από ράφι σε ράφι, αλλά δεν το βρίσκεις πια. Έψαξα παντού: Σε όλες τις βιβλιοθήκες, στις αποθήκες, στα μικρά και στα μεγάλα ράφια, στις μπροστά σειρές και στις πίσω, στις στοίβες πλάι στο κρεβάτι, στα συρτάρια του κομοδίνου... Ανακάλυψα θησαυρούς, βιβλία που δεν θυμόμουν καν ότι έχω, αλλά πουθενά ο Γκουλντ.

Το χειρότερο είναι πως όταν πάω και αγοράσω ξανά το βιβλίο, θα βρω το παλιό, κρυμμένο κάπου ανάμεσα στον Κάφκα και τον Πίντσον. Γιατί δεν το έχω χαρίσει πουθενά. Και είμαι σίγουρος γι' αυτό. Δεν είναι η πρώτη φορά που καταλήγω με διπλά και τριπλά βιβλία, επειδή δεν αποφασίζω ποτέ να βάλω σε τάξη το χάος που επικρατεί στις βιβλιοθήκες μου.

Ο «Αποτυχημένος» του Μπέρνχαρντ πραγματεύεται το θέμα της αυτοκτονίας, αλλά και την πολύπλοκη ανταγωνιστική σχέση που μπορεί να αναπτυχθεί μεταξύ ταλαντούχων ανθρώπων της ίδιας γενιάς, οι οποίοι μεγαλώνουν μαζί, διδάσκονται τα ίδια πράγματα, αλλά τελικά δεν καταλήγουν στο ίδιο επίπεδο. Κεντρικός ήρωας του βιβλίου δεν είναι ο Γκλεν Γκουλντ (ο Καναδός σολίστας του πιάνου που έγινε διάσημος σε όλο τον κόσμο από τις ηχογραφήσεις του για το ασύλληπτο ταλέντο του και ιδιαίτερα για την ερμηνεία του στις Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ του Μπαχ), αλλά ο Βέρτχαϊμερ: Ένας πιανίστας φίλος του που συνθλίβεται από το μεγαλείο του Γκουλντ.

Σ' αυτό το βιβλίο ο αυστριακός συγγραφέας με το ιδιαίτερο στυλ γραφής που θυμίζει παραληρηματικό μονόλογο, μιλά για την αόρατη κλωστή που δένει τη ζωή τριών μουσικών, ένας εκ' των οποίων ο Γκουλντ. Τη δεκαετία του '50 και οι τρεις νεαροί άντρες συμμετέχουν στα μαθήματα του διάσημου Ρώσου πιανίστα Βλαντιμίρ Χόροβιτς. Το σπάνιο ταλέντο του Γκλεν Γκουλντ που ξεπερνά ακόμα και εκείνο του καθηγητή του συνθλίβει ψυχολογικά τους άλλους δύο άντρες, οι οποίοι αν και εξαιρετικοί πιανίστες εγκαταλείπουν τη μουσική αδυνατώντας να αναμετρηθούν με τον δεξιοτέχνη. Όταν ο εκκεντρικός Γκουλντ φεύγει από την Ευρώπη και επιστρέφει στην πατρίδα του τον Καναδά αλλά και τη Νέα Υόρκη όπου γίνεται διάσημος, οι δύο άντρες διαλύονται και, στοιχειωμένοι από το φίλο τους, οδηγούνται σιγά σιγά σε μια εσωτερική ζωή, αποκομμένοι από όλους.

Αφηγητής του βιβλίου είναι ο ένας εκ των τριών, ο μοναδικός που έχει επιζήσει. Ο Γκλεν Γκουλντ ένα χρόνο πριν έχει -σύμφωνα με το μυθιστόρημα- πάθει αποπληξία πάνω στο πιάνο παίζοντας τις Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ. (Στην πραγματικότητα ο θρυλικός πιανίστας πέθανε στο Τορόντο από εγκεφαλικό επεισόδιο στις 23 Σεπτεμβρίου του 1982, ενώ λίγο πριν είχε ηχογραφήσει ως μαέστρος με μια ορχήστρα δωματίου το Ειδύλλιο του Ζίγκφριντ του Βάγκνερ). Λίγους μήνες μετά το θάνατό του Γκουλντ ο φίλος του Βέρτχαϊμερ αυτοκτόνησε έξω από το σπίτι της αδερφής του η οποία τον είχε εγκατέλειψε για να πάει να ζήσει με έναν πλούσιο Ελβετό. Στο πικάπ του σπιτιού του βρέθηκε ο δίσκος με την ηχογράφηση από τις Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ του Γκλεν Γκουλντ. Ο αφηγητής επιστρέφει εκεί όπου οι τρεις άντρες γνωρίστηκαν και ακολουθεί το αόρατο νήμα που τους έδενε και το οποίο τελικά έγινε θηλιά στο λαιμό τους.

Υ.Γ. Από το βιβλίο θυμάμαι χαρακτηριστικά μια φράση που με είχε συγκλονίσει. Μια φράση για την απίστευτη βία που μπορούν να ασκήσουν οι λέξεις: «Λέμε μια λέξη και εκμηδενίζουμε έναν άνθρωπο».