Lou ...Read

Στις 19 και 22 Νοεμβρίου, η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση διοργανώνει μια σειρά εκδηλώσεων για τον Καναδό δεξιοτέχνη του πιάνου Γκλεν Γκουλντ, με αφορμή τα 80 χρόνια από τη γέννηση και τα 30 από το θάνατό του. Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα προβληθεί ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή του εκκεντρικού πιανίστα, θα γίνει η παρουσίαση ενός νέου βιβλίου γι' αυτόν από τις εκδόσεις Νεφέλη (σε μετάφραση και επιμέλεια του Στέφανου Θεοδωρίδη) και θα δοθεί ένα ρεσιτάλ από τη νεαρή ελληνικής καταγωγής Καναδή πιανίστρια Μαρίκα Μπουρνάκη σε έργα Μπαχ, Μπετόβεν, Ραχμάνινοφ, Σοπέν, Σούμαν.


Με αφορμή αυτό το event, έχω φάει τον κόσμο από το πρωί να βρω στη βιβλιοθήκη μου το μυθιστόρημα «Ο Αποτυχημένος» του Τόμας Μπερνχαρντ (εκδόσεις Εξάντας), στο οποίο ένας από τους τρεις βασικούς ήρωες είναι ο δεξιοτέχνης του πιάνου Γκλεν Γκουλντ.

Είναι απίστευτα εκνευριστικό να πρέπει να αγοράσεις ξανά ένα βιβλίο που ξέρεις ότι το έχεις, αφού αφενός το έχεις διαβάσει (το 1998 ή 1999) και αφετέρου το θυμάσαι κατά καιρούς να περιφέρεται από ράφι σε ράφι, αλλά δεν το βρίσκεις πια. Έψαξα παντού: Σε όλες τις βιβλιοθήκες, στις αποθήκες, στα μικρά και στα μεγάλα ράφια, στις μπροστά σειρές και στις πίσω, στις στοίβες πλάι στο κρεβάτι, στα συρτάρια του κομοδίνου... Ανακάλυψα θησαυρούς, βιβλία που δεν θυμόμουν καν ότι έχω, αλλά πουθενά ο Γκουλντ.

Το χειρότερο είναι πως όταν πάω και αγοράσω ξανά το βιβλίο, θα βρω το παλιό, κρυμμένο κάπου ανάμεσα στον Κάφκα και τον Πίντσον. Γιατί δεν το έχω χαρίσει πουθενά. Και είμαι σίγουρος γι' αυτό. Δεν είναι η πρώτη φορά που καταλήγω με διπλά και τριπλά βιβλία, επειδή δεν αποφασίζω ποτέ να βάλω σε τάξη το χάος που επικρατεί στις βιβλιοθήκες μου.

Ο «Αποτυχημένος» του Μπέρνχαρντ πραγματεύεται το θέμα της αυτοκτονίας, αλλά και την πολύπλοκη ανταγωνιστική σχέση που μπορεί να αναπτυχθεί μεταξύ ταλαντούχων ανθρώπων της ίδιας γενιάς, οι οποίοι μεγαλώνουν μαζί, διδάσκονται τα ίδια πράγματα, αλλά τελικά δεν καταλήγουν στο ίδιο επίπεδο. Κεντρικός ήρωας του βιβλίου δεν είναι ο Γκλεν Γκουλντ (ο Καναδός σολίστας του πιάνου που έγινε διάσημος σε όλο τον κόσμο από τις ηχογραφήσεις του για το ασύλληπτο ταλέντο του και ιδιαίτερα για την ερμηνεία του στις Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ του Μπαχ), αλλά ο Βέρτχαϊμερ: Ένας πιανίστας φίλος του που συνθλίβεται από το μεγαλείο του Γκουλντ.

Σ' αυτό το βιβλίο ο αυστριακός συγγραφέας με το ιδιαίτερο στυλ γραφής που θυμίζει παραληρηματικό μονόλογο, μιλά για την αόρατη κλωστή που δένει τη ζωή τριών μουσικών, ένας εκ' των οποίων ο Γκουλντ. Τη δεκαετία του '50 και οι τρεις νεαροί άντρες συμμετέχουν στα μαθήματα του διάσημου Ρώσου πιανίστα Βλαντιμίρ Χόροβιτς. Το σπάνιο ταλέντο του Γκλεν Γκουλντ που ξεπερνά ακόμα και εκείνο του καθηγητή του συνθλίβει ψυχολογικά τους άλλους δύο άντρες, οι οποίοι αν και εξαιρετικοί πιανίστες εγκαταλείπουν τη μουσική αδυνατώντας να αναμετρηθούν με τον δεξιοτέχνη. Όταν ο εκκεντρικός Γκουλντ φεύγει από την Ευρώπη και επιστρέφει στην πατρίδα του τον Καναδά αλλά και τη Νέα Υόρκη όπου γίνεται διάσημος, οι δύο άντρες διαλύονται και, στοιχειωμένοι από το φίλο τους, οδηγούνται σιγά σιγά σε μια εσωτερική ζωή, αποκομμένοι από όλους.

Αφηγητής του βιβλίου είναι ο ένας εκ των τριών, ο μοναδικός που έχει επιζήσει. Ο Γκλεν Γκουλντ ένα χρόνο πριν έχει -σύμφωνα με το μυθιστόρημα- πάθει αποπληξία πάνω στο πιάνο παίζοντας τις Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ. (Στην πραγματικότητα ο θρυλικός πιανίστας πέθανε στο Τορόντο από εγκεφαλικό επεισόδιο στις 23 Σεπτεμβρίου του 1982, ενώ λίγο πριν είχε ηχογραφήσει ως μαέστρος με μια ορχήστρα δωματίου το Ειδύλλιο του Ζίγκφριντ του Βάγκνερ). Λίγους μήνες μετά το θάνατό του Γκουλντ ο φίλος του Βέρτχαϊμερ αυτοκτόνησε έξω από το σπίτι της αδερφής του η οποία τον είχε εγκατέλειψε για να πάει να ζήσει με έναν πλούσιο Ελβετό. Στο πικάπ του σπιτιού του βρέθηκε ο δίσκος με την ηχογράφηση από τις Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ του Γκλεν Γκουλντ. Ο αφηγητής επιστρέφει εκεί όπου οι τρεις άντρες γνωρίστηκαν και ακολουθεί το αόρατο νήμα που τους έδενε και το οποίο τελικά έγινε θηλιά στο λαιμό τους.

Υ.Γ. Από το βιβλίο θυμάμαι χαρακτηριστικά μια φράση που με είχε συγκλονίσει. Μια φράση για την απίστευτη βία που μπορούν να ασκήσουν οι λέξεις: «Λέμε μια λέξη και εκμηδενίζουμε έναν άνθρωπο».  

Pin Up girls, ποδήλατα, τζιπ, ρακέτες, νέον ταμπέλες ενός τυπικού αμερικάνικου μοτέλ, fifties ψυγεία και vintage αντλίες βενζίνης, γεμίζουν τη σκηνή του θεάτρου Ολύμπια. Το εύρημα του Ιταλού σκηνοθέτη Τζαν Κάρλο ντελ Μόνακο να μεταφέρει την όπερα σε ένα κινηματογραφικό στούντιο της δεκαετίας του '50, είναι εκπληκτικό. Στην πρώτη πράξη βλέπουμε κάμερες, φώτα, σκηνικά που φτιάχνονται επιτόπου. Σαν να παρακολουθούμε τα γυρίσματα μιας ταινίας που βασίζεται στη Μανόν Λεσκώ του Τζιάκομο Πουτσίνι.

Το Grease συναντά το Καμπαρέ και το Σικάγο υπό τους ήχους της όπερας. Στη δεύτερη πράξη μεταφερόμαστε σε μια σουίτα όπου η Μανόν Λεσκώ -κάτι ανάμεσα σε χαριτωμένη Σάλι Μπόουλς και σέξυ Μέριλιν Μονρόε- ερωτοτροπεί σε ένα τεράστιο κρεβάτι με διαμαντένια κολιέ, λαμπερά φορέματα και γούνες. Ενώ στην τρίτη, η σκηνή θυμίζει το Cell Blοck Tango του Σικάγο με τις πόρνες πίσω από το συρματόπλεγμα ενός γηπέδου μπάσκετ, στο λιμάνι της Χάβρης.

Στις υψηλές στιγμές: Οι ερμηνείες της Λάνα Κος και του Ρέντζο Τζούλιαν. Καθώς, βέβαια, το μαγικό intermezzo της τρίτης πράξης. Η μελωδία αυτή είναι φτιαγμένη από τα υλικά ενός απεγνωσμένου έρωτα. Ενός έρωτα καταδικασμένου να σβήσει πριν πέσει η αυλαία.

Y.Γ. Η όπερα θα ανέβει ξανά στο θέατρο Ολύμπια στις 7, 9, 11, 14, 18 Νοεμβρίου. www.nationalopera.gr

Ο Έντουαρτ Χόπερ (1882-1967) είναι ο πιο αγαπημένος μου Αμερικανός ζωγράφος. Η αναδρομική έκθεση στο Grand Palais, η οποία είναι αφιερωμένη στο έργο του, δεν θα μπορούσε παρά να αποτελεί μια υπέροχη αφορμή για μια μικρή απόδραση στο Παρίσι.

Η έκθεση χωρίζεται σε δύο μέρη: Στο πρώτο παρουσιάζονται τα πρώιμα έργα του ζωγράφου από τις αρχές του 20ου αιώνα (1900-1924), στα οποία συμπεριλαμβάνονται και εκείνα που φιλοτέχνησε όταν ζούσε στην Πόλη του Φωτός. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζονται τα έργα (1924-1966) με τα οποία έγινε διάσημος. Πίνακες που απεικονίζουν με ρεαλισμό το κλίμα του μεσοπολέμου αλλά και το αμερικανικό όνειρο της δεκαετίας του '50. Ο Χόπερ αφηγείται σαν συγγραφέας ιστορίες δωματίων στη Νέα Υόρκη.

Κάθε πίνακάς του ζωγράφου είναι ένα ολόκληρο νουάρ μυθιστόρημα που θα ζήλευε ο Ζορζ Σιμενόν ή ο Τζέιμς Ελρόι. Αυτός είναι ο λόγος που η ματιά του Χόπερ με μαγεύει. Αδύνατον να διαβάσω βιβλία και των δύο χωρίς να φέρω στο νου το θρυλικό έργο Nighthawks (1942) που απεικονίζει ένα ζευγάρι αργά τη νύχτα σε κάποιο μπαρ στο Μανχάταν. Πόσες διαφορετικές ιστορίες θα μπορούσαν να ξεκινήσουν ή να καταλήξουν σε αυτόν τον πίνακα; Κάθε φορά που τον χαζεύω ονειρεύομαι ξενοδοχεία και παράνομους εραστές, διψασμένα φιλιά, τσαλακωμένα σεντόνια, καπέλα, γραβάτες και μεταξωτά κομπινεζόν ριγμένα άτσαλα στη μοκέτα. Βλέπω αναμμένα τσιγάρα στο ημίφως, παράθυρα που βάφονται κόκκινα από τα νέον του δρόμου, δειλά αγγίγματα ανθρώπων που ξέρουν πως σε λίγο θα αποχωριστούν, ίσως για πάντα. Κι η μουσική: τζαζ. Σαν ήχος που ξετρυπώνει από το παρελθόν, μπλεγμένος με το θόρυβο από την ηλεκτρική σκούπα της καμαριέρας στο διάδρομο και με τα κορναρίσματα από την Greenwich Avenue.  

Η έναρξη του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου έγινε φέτος από την Εθνική Λυρική Σκηνή με το μεγαλειώδες έργο Il Trovatore του Τζουζέπε Βέρντι, υπό τη μουσική διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού και τη σκηνοθεσία (τα σκηνικά, τα κοστούμια και το φωτισμό) του Στέφανο Πόντα.

Η μαγική μουσική, οι ερμηνείες, το φως, η αύρα της Ακρόπολης, τα εντυπωσιακά σκηνικά με τα πέτρινα αγάλματα που σε ταξιδεύουν σε κάποιον μεσαιωνικό κήπο, οι δύο μικρές «λίμνες» στη σκηνή και τα μαύρα βαριά κοστούμια με τις ουρές που ακούς τον ήχο τους καθώς σέρνονται πάνω στην πέτρα: αληθινή μυσταγωγία. Απόδειξη ότι η Τέχνη είναι ό,τι απέμεινε από το Θεό.

Η απόγνωση του έρωτα είναι ο πυρήνας της θρυλικής όπερας του Βέρντι γύρω από την οποία αναπτύσσεται η πλοκή. Δύο αδέρφια που αγνοούν τη μεταξύ τους συγγένεια ερωτεύονται την ίδια γυναίκα. Η φωτιά και το φως του φεγγαριού δίνουν μια μαγική διάσταση σε έναν καταραμένο έρωτα που θα γίνει τραγωδία. Και στον αντίποδα του ασίγαστου πάθους: το μυστικό μιας τσιγγάνας που έζησε για να εκδικηθεί το θάνατο της μητέρας της.

Η παράσταση είχε ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους που αντιθέτως με ό,τι νόμιζα βοηθούν πολύ και δεν κουράζουν το θεατή. Θα φιλοξενηθεί στο Ηρώδειο μέχρι τις 14 Ιουνίου.

Ο Λουκάς Καρυτινός εξαιρετικός! Ντυμένος Γκάτσμπι -όλα μαύρα κι ένα λευκό μπλέιζερ- έκλεψε κυριολεκτικά την παράσταση με το ρυθμό και την κίνησή του.

Η τιμή των εισιτηρίων ξεκινά από € 15 (φοιτητικό και παιδικό) και φτάνει μέχρι και € 100 (διακεκριμένη ζώνη).

Δέκα σπιτάκια σε μια αυλή της παλιάς Αθήνας. Δέκα blogs με ημερολογιακό χαρακτήρα. Στιγμές από έναν κόσμο αυστηρά προσωπικό: Ταράτσες με πολύχρωμες ριγέ σεζ λονγκ που τις παίρνει ο αέρας. Κόκκινοι λεκέδες από ρόδι στο τραπέζι. Μισοτελειωμένα πλεκτά. Πάθη ανολοκλήρωτα άρα απεγνωσμένα για πάντα. Βιβλία, άνθρωποι και ιστορίες. Δρόμοι στο φως και μυστικά στη σκιά. Γυμνά σώματα. Διαδρομές. Χάρτες που σε οδηγούν πίσω στη ζωή. Σε μια Αθήνα που φλερτάρει ηλεκτρονικά και απολαμβάνει ηδονικά τις πιο μικρές στιγμές της...

Αυτό το μήνα το blog μου έχει την τύχη να συμμετέχει με 9 ακόμα ιστολόγια (aufrais, Constantinarium, juniperswing, Life in Athens {της έχω ιδιαίτερη αδυναμία}, Miss Athènes, naked under the blankets, ni | ko, Ritsa Blue, Τζελαφλόρα) στην έκθεση Blog Diaries στο ίδρυμα TAF στο Μοναστηράκι.

Την επιμέλεια της έκθεσης έχουν κάνει η Ιφιγένεια Παπαμικρουλέα και η Σοφία Μπαχταλιά. Τις ευχαριστώ θερμά και τις δύο. 

Η έκθεση Blog Diaries θα διαρκέσει έως τις 15 Μαρτίου 2012.

Να ταξιδεύεις και να σταματάς. Να νοικιάζεις ένα ποδήλατο και να τριγυρνάς στα δάση, ποδηλατάδα κάτω από τα δέντρα, ο άνεμος να σου ανακατώνει τα μαλλιά και οι ακτίνες του ήλιου που τρυπώνουν από τις φυλλωσιές να σου ανοίγουν φωτεινά μονοπάτια. Να κολυμπάς σε λίμνες, κάτω από καταρράκτες. Να κάνεις νέους φίλους και να βουτάτε ανέμελα μαζί από ψηλούς βράχους. Ελεύθερη κατάδυση με μάτια ανοιχτά και χέρια απλωμένα τρυφερά ως το άπειρο, κινήσεις απαλές μέσα στο νερό. Να αναδύεσαι στον αφρό και το φως του ήλιου να σε κάνει να νιώθεις ολοκαίνουριος. Δίχως βάρος, ελαφρύς σαν φτερό στον άνεμο.

Να απολαμβάνεις τη στιγμή κι όταν αρχίζεις να συνηθίζεις έναν τόπο να ανεβαίνεις στο πρώτο τρένο και δρόμο... Φευγάτος σαν εκείνους τους παλιούς μποέμ των αρχών του περασμένου αιώνα στα βιβλία του Πωλ Μοράν («Οι εκκεντρικοί», εκδ. Ολκός) ή σαν τους Αμερικανούς της Πατρίτσια Χάισμιθ («Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϋ», εκδ. Άγρα) που έρχονταν τη δεκαετία του '50 στην Ευρώπη, απολαμβάνοντας μια κοσμοπολίτικη ζωή στο Παρίσι, τις Κάννες, το Σαν Ρέμο, το Μοντζιμπέλο, τη Ρώμη. Που έφευγαν για την Ελλάδα και περνούσαν από νησί σε νησί. Ιόνιο, Αιγαίο, χειμώνα καλοκαίρι. Εξερεύνηση σε τόπους που δεν είχε αγγίξει ακόμα ο τουρισμός. Με βάρκες και πλοία, με ποδήλατα και μηχανές. Αμοργός, Αστυπάλαια, Σίκινος, Κουφονήσια, Ανάφη, Ηρακλειά, Γαύδος. Νύχτες χωρίς ρεύμα σε σπίτια λευκά, ασβεστωμένα, πρωτόγονα. Διάβασμα και γράψιμο σε ένα ξύλινο τραπέζι στο θαμπό φως μιας λάμπας θυέλλης. Σαν ποίημα. Σαν σκηνή από το «Αλεξανδρινό Κουαρτέτο» του Λώρενς Ντάρελ (εκδ. Μεταίχμιο):

«Σηκώθηκε η θάλασσα πάλι σήμερα, καθώς τη συνταράζουν οι ριπές του ανέμου. Είμαστε στην καρδιά του χειμώνα, κι ωστόσο γίνονται κιόλας αισθητά τα καμώματα της άνοιξης. Ένας ουρανός ίδιο γυμνό ζεστό μαργαριτάρι ως το μεσημέρι, γρύλοι που φωλιάζουν σε σκιερές γωνιές και τώρα ο άνεμος που απογυμνώνει τα μεγάλα πλατάνια, λεηλατεί τα μεγάλα πλατάνια...

Δραπέτευσα σε τούτο το νησί, με λίγα βιβλία και το παιδί – το παιδί της Μελίσα. Δεν ξέρω γιατί χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη, «δραπέτευσα». Οι χωριάτες αστειεύονται και λένε πως μόνο ένας άρρωστος άνθρωπος θα μπορούσε να διαλέξει τέτοιον απόμερο τόπο για να χτίσει απ' την αρχή τον εαυτό του. Εντάξει λοιπόν, ήρθα εδώ για να γιατρευτώ – αν θέλετε να το πούμε έτσι...

Τη νύχτα ο άνεμος μουγκρίζει και το παιδί κοιμάται ήσυχο στο ξύλινο λίκνο του κοντά στο παραγώνι που βουίζει, ανάβω μια λάμπα και βηματίζω πάνω κάτω, σκέφτομαι τους φίλους μου – την Τζάστιν και τον Νεσίμ, τη Μελίσα και τον Μπαλτάζαρ. Γυρίζω και ξαναγυρίζω τη σιδερένια αλυσίδα της μνήμης, κρίκο τον κρίκο, στην πόλη όπου ζήσαμε για τόσο λίγο μαζί (...) Έπρεπε να φτάσω κάπου μακριά απ' όλα τούτα για να μπορέσω όλα να τα καταλάβω...»

Να φεύγεις λοιπόν και να μην σε νοιάζει που θα βρεθείς. Να απομακρύνεσαι μπας και καταλάβεις. Να αφήνεσαι στην έμπνευση της στιγμής. Αναζητώντας όνειρα χτισμένα από διηγήσεις φίλων ή φωλιασμένα στο υποσυνείδητο από σκόρπιες φράσεις βιβλίων. Έτσι που κάποια στιγμή να μην ξέρεις τι ήταν αλήθεια και τι φαντάστηκες.

Ο κόσμος όμως έχει αναπτύξει πια τέτοια ταχύτητα που δεν έμειναν πολλοί τόποι παρθένοι κι ανεξερεύνητοι. Σαν τον παράδεισο στην «Παραλία» του Άλεξ Γκάρλαντ (εκδ. Οδυσσέας). Εκείνο το απάτητο νησάκι στην Ταϊλάνδη που από στόμα σε στόμα κυκλοφορούσε σαν θρύλος, μα ο ήρωας του Γκάρλαντ το ανακάλυψε και βρέθηκε σε έναν τόπο ονειρεμένο, μια παρθένα Εδέμ, ανέγγιχτη από τον τουρισμό, όπου μια ομάδα ανθρώπων είχε στήσει το δικό της κοινόβιο και ζούσε αποκομμένη από τον πολιτισμό.

Ή σαν την ουτοπική Σάνγκρι-Λα του Τζέιμς Χίλτον στο μυθιστόρημα «Χαμένος Ορίζοντας» (εκδ. Ιάμβλιχος). Μια κρυμμένη μαγική κοιλάδα κάπου στο Θιβέτ, όπου «μια ομάδα ανθρώπων, μακριά από τις αρπάγες ενός άγριου και καταδικασμένου κόσμου, δημιουργούν ένα όνειρο...».

Δεν ξέρεις αν θα μπορούσες να κάνεις ένα τέτοιο ταξίδι, αν θα ήταν εύκολο να ξεπεράσεις τις αναστολές που έχεις χτίσει χρόνια, αν είναι εύκολο να αφήσεις πίσω μια στέρεη ζωή και να κυνηγήσεις ένα όνειρο. Δεν ξέρεις καν αν είναι εφικτό να ρίξεις ταχύτητα και να υιοθετήσεις «την επικούρεια στάση απέναντι στη ζωή», για την οποία μιλά στη «Βραδύτητα» ο Μίλαν Κούντερα (εκδ. Εστία). Μέχρι ώρας μόνο μερικές στιγμές σε ταξίδια και τα βιβλία σού έχουν χαρίσει αυτό το χάσιμο. Αυτή την αίσθηση ότι φεύγεις σε έναν άλλο τόπο, ό,τι γίνεσαι ένας άλλος. Κάποιος χωρίς όρια, χωρίς σύνορα και περιορισμούς...

Υ.Γ. Τα έργα είναι δημιουργίες της Μαρίας Φιλοπούλου. Η συλλογή της με θέμα καταρράκτες θα εκτίθεται στη Γκαλερί Ζουμπουλάκη από τις 13 Οκτωβρίου έως τις 5 Νοεμβρίου 2011. (Πλ. Κολωνακίου 20, Αθήνα, τηλ.: 2103608278, www.zoumboulakis.gr