Lou ...Read

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Κρίστοφερ Ίσεργουντ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Αλεξάνδρεια

Το μικρό μυθιστόρημα των 190 σελίδων στο οποίο βασίστηκε η ομώνυμη ταινία του Τομ Φορντ είχα ξεκινήσει να το διαβάζω πολλά χρόνια πριν, όταν ήμουν φοιτητής, μαζί με το «Αντίο Βερολίνο» του ίδιου συγγραφέα -τη νουβέλα του θρυλικού «Καμπαρέ» με τη Λάιζα Μινέλι- (εκδ. Μέδουσα). Η αλήθεια είναι πως τότε δεν είχα βρει τόσο ενδιαφέρουσα την ιστορία του ψυχρού καθηγητή Τζορτζ όσο τις περιπέτειες της Σάλι Μπόουλς. Έτσι, το είχα παρατήσει -αδίκως- πριν τη μέση. Όταν πέρυσι είδα την ταινία στον κινηματογράφο κατάλαβα ότι είχα κάνει λάθος. Σε εκείνη την ηλικία, απόλυτα προστατευμένος και χωρίς να γνωρίζω τι σημαίνει αληθινή απώλεια, δεν είχα μπορέσει να καταλάβω ότι η φαινομενική ψυχρότητα του ήρωα δεν ήταν αφύσικη όπως την είχα βρει τότε. Ήταν απλά μία άμυνα. Ένα όστρακο που είχε κλείσει ερμητικά ώστε να προστατέψει το μαργαριτάρι του: τη μνήμη του αγαπημένου προσώπου από τα νύχια της λήθης.

Ο Τομ Φορντ, αν και προερχόμενος από το χώρο της μόδας, μετέφερε το βιβλίο στον κινηματογράφο με δεξιοτεχνία που θα ζήλευε ακόμα κι ένας μεγάλος σκηνοθέτης. Κέρδισε το στοίχημα, δημιουργώντας ένα αληθινό κομψοτέχνημα, το οποίο χάρισε στον Κόλιν Φερθ έναν από τους καλύτερους ρόλους στην καριέρα του και το βραβείο πρώτου αντρικού ρόλου στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας (ενώ επιπλέον τον οδήγησε πέρυσι και στις υποψηφιότητες των Όσκαρ).

Φυσικά μετά την ταινία έψαξα να βρω ξανά το βιβλίο και το διάβασα αυτή τη φορά ανακαλύπτοντας την ομορφιά που κρύβεται στις μικρές λεπτομέρειες. Γιατί η δύναμή του δεν έγκειται σε όσα λέγονται αλλά σε όσα υπονοούνται. Άλλωστε η πλοκή δεν έχει τόσο σημασία όσο η γραφή του Ίσεργουντ που δημιουργεί συναισθήματα χωρίς να κραυγάζει. Σιωπηλά, σαν τον αληθινό πόνο.

Background στο μυθιστόρημα είναι η Αμερική του 1962. Με τα υπέροχα αυτοκίνητα, τις προκάτ επαύλεις με τους φοίνικες, τα μπάρμπεκιου και τα κοκτέιλ πάρτι στον κήπο, τα ψυγεία με τις απίστευτες καμπύλες και τα ζωηρά τους χρώματα, τα κέικ-υπερπαραγωγή με το ροζ και λαχανί γλάσο, τα sixties μαύρα τηλέφωνα με το καντράν και τα ταμπλόιντ με τα πιπεράτα gossip για τη Μέριλιν...

Πίσω από τη λαμπερή βιτρίνα, όμως, κρύβεται η ταραγμένη Αμερική του Τζον Κένεντι, ένα χρόνο πριν τη δολοφονία του. Μια χώρα η οποία ζει στον πυρετό των φοιτητικών κινημάτων που έχουν αρχίσει να ανεβάζουν στροφές.

Από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα του βιβλίου παρακολουθούμε το εικοσιτετράωρο ενός Ευρωπαίου καθηγητή πανεπιστημίου, ο οποίος έχει δεκαετίες τώρα μεταναστεύσει στην Αμερική. Ενός ομοφυλόφιλου άντρα, του Τζορτζ, που ζει πλέον ολομόναχος σε ένα κομψό ξύλινο σπίτι γεμάτο βιβλία.

Βρισκόμαστε παραμονές Χριστουγέννων στην Καλιφόρνια. Ένα μήνα και κάτι μετά την κρίση των πυραύλων της Κούβας, όπου η Αμερική και η ΕΣΣΔ έφτασαν στο χείλος του πολέμου, εξαιτίας της απόφασης του σοβιετικού ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ να εγκαταστήσει βάση με πυρηνικά στο έδαφος της Κούβας (ως απάντηση στις αντίστοιχες εγκαταστάσεις των ΗΠΑ σε Μεγάλη Βρετανία, Ιταλία και Τουρκία).

Ο κόσμος όλος ζει μέσα σε ένα ψυχροπολεμικό κλίμα, με το περίστροφο διαρκώς οπλισμένο στο τραπέζι. Μία αγωνία που σιγά σιγά γίνεται συνήθεια απλώνει τη σκιά της πάνω από την αμερικανική κοινωνία, η οποία προσπαθώντας να διασκεδάσει το φόβο της το ρίχνει στην ελαφρότητα, αποθεώνοντας τις ευκολίες και το lifestyle: τις οικιακές συσκευές, την τηλεόραση, το σινεμά, τα μοτέλ. Oι ανέσεις γίνονται το πρόζακ ενός λαού που τρομαγμένος από το διάγγελμα του Κένεντι, ο οποίος έκανε λόγο για απειλή πυρηνικού πολέμου, μπουκάρει μανιακά στα σούπερ-μάρκετ «αδειάζοντας από τα ράφια φασόλια, αρακά, ρύζι και άλλα τρόφιμα, τελείως άχρηστα τα περισσότερα στα καταφύγια των αεροπορικών επιδρομών, αφού για να μαγειρευτούν χρειάζονται πολύ νερό».

Όμως για τον Τζορτζ τίποτα από όλα αυτά δεν μοιάζει να έχει βαρύτητα. Ο κομψός καθηγητής, πενηντάρης πια, στέκει αποστασιοποιημένος, παρατηρώντας με μια απίστευτη ουδετερότητα όλα όσα συμβαίνουν γύρω του, σαν να μην τον αφορούν καθόλου. Και προφανώς όντως δεν τον αγγίζουν αφού αυτό που όλη η Αμερική φοβάται, την απόλυτη καταστροφή, εκείνος την έχει ήδη βιώσει. Ο αιφνίδιος θάνατος του συντρόφου του οκτώ μήνες πριν σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα έχει σαρώσει ολόκληρη τη ζωή του όπως το ωστικό κύμα μιας πυρηνικής έκρηξης που συνθλίβει τα πάντα στο πέρασμά του. Βυθισμένος στο πένθος, αφυδατωμένος ψυχικά, αντιμετωπίζει με αξιοπρέπεια και σιωπή την απώλεια του ανθρώπου με τον οποίο μοιραζόταν το παρελθόν και τα όνειρα για το μέλλον. Μαζί σκέφτονταν να εγκαταλείψουν την Αμερική και να επιστρέψουν στη γενέτειρα του Τζορτζ όπου θα αγόραζαν μία παλιά ατμοσφαιρική παμπ με χωριάτικο τζάκι και κεφάλια ελαφιών κρεμασμένα στον τοίχο. Όμως ο Τζιμ έφυγε μόνος και τον άφησε πίσω, να αναμετριέται πλέον καθημερινά με την απουσία που πέφτει σαν βράχος μέσα στην ψυχή και καλύπτει κάθε σπιθαμή της. Ανήμπορος να διαχειριστεί την απώλεια, παγώνει για να μην νιώθει. Βυθίζεται στην ρουτίνα με ένα σιωπηλό πόνο, με μια βουβή απόγνωση που όμως μέσα του διαβρώνει τα πάντα.

Μέχρι το απόγευμα, στο πανεπιστήμιο, η μέρα κυλάει βαρετά όπως κάθε συνηθισμένη μέρα τους τελευταίους μήνες. «Η συντριπτική αδράνεια της θλίψης τον κατακλύζει ήδη». Όσο νυχτώνει όμως ο Τζορτζ λύνεται. Λίγο το αλκοόλ που του σερβίρει η φίλη του η Σάρλυ στο σπίτι της όπου τον έχει καλέσει για δείπνο, λίγο οι αναμνήσεις που ξυπνούν πάνω στη συζήτηση, αρχίζει να νιώθει ότι το αίμα του τρέχει πιο γρήγορα. Φεύγοντας μεθυσμένος από το σπίτι της Σάρλυ, παραπατώντας μέχρι την παραλία αποφασίζει να πιει ένα τελευταίο ποτό στο μπαρ που κάποτε είχε γνωρίσει τον Τζιμ. Εκεί τον περιμένει ένας νεαρός φοιτητής του, ο Κένυ, ο οποίος τον φλερτάρει και τον οδηγεί για ένα βραδινό μπάνιο στον παγωμένο ωκεανό... Πετώντας τα ρούχα μέσα στο χειμώνα, κι ανοίγοντας τα χέρια στον ανοιχτό ορίζοντα μπροστά του, ο Τζορτζ βουτά στη θάλασσα προσπαθώντας να εξαγνιστεί...

«Τα κύματα αυτά είναι πολύ μεγάλα για την αντοχή του. Φαίνονται πραγματικά τεράστια, καθώς υψώνονται απότομα, βγαίνοντας το ένα μετά το άλλο απ' την καρδιά του σκοταδιού, σκορπώντας γύρω τους μυστηριώδεις ανταύγειες, κι ύστερα σπάζοντας με πάταγο στην άμμο μέσα σε ένα αφρισμένο σύννεφο που φωσφορίζει. Το σώμα του Τζορτζ είναι γεμάτο φωτεινές σπίθες σαν να 'ναι φορτωμένο κοσμήματα, πράγμα που τον κάνει να γελάει από ευχαρίστηση. Γελάει, ασθμαίνει, ασφυκτιά – είναι πολύ μεθυσμένος για να νιώσει φόβο. Το αλμυρό νερό που καταπίνει μοιάζει εξίσου μεθυστικό με το ουίσκι. Από καιρό σε καιρό, το μάτι του πιάνει την επιβλητική φιγούρα του Κένυ να πηγαίνει καβάλα σ' ένα τεράστιο, αφρισμένο κύμα. Μετά συγκεντρώνοντας την προσοχή του στη δική του τελετουργία εξαγνισμού, ο Τζορτζ οπισθοχωρεί παραπατώντας, με τα μπράτσα ολάνοιχτα, για να δεχτεί το συντριπτικό βάπτισμα του κύματος. Αφήνοντας ολοκληρωτικά τον εαυτό του στο έλεός του, διώχνει μακριά τη σκέψη, το λόγο, τις ψυχικές διαθέσεις, την επιθυμία, το εγώ, ολόκληρη τη ζωή. Με κάθε κύμα γίνεται όλο και πιο καθαρός, πιο ελεύθερος, πιο ελαφρύς. Νιώθει απόλυτα ευτυχισμένος».   

                                     Το trailer της ταινίας «Α SINGLE MAN» του Τομ Φορντ.

Πίνακας του Charles Belle (www.charlesbelle.com).

• Μετά το μυθιστόρημα «Τι είδε η γυναίκα του Λωτ;» της Ιωάννας Μπουραζοπούλου (εκδ. Καστανιώτη) το οποίο δεν μπορούσα να αφήσω από τα χέρια μου, περιμένω με πολύ ενδιαφέρον το νέο της βιβλίο «Στο βουνό των Κατόπτρων».
• Ένα ανθολόγιο από τον «Μέγα Ανατολικό» του Ανδρέα Εμπειρίκου θα κυκλοφορήσουν οι εκδόσεις Άγρα.
• Η Μαρλένα Πολιτοπούλου μετά το γρήγορο αστυνομικό «Μνήμη Πολαρόιντ» ταξιδεύει από το Βόλο στην Άνδρο με την αναθεωρημένη έκδοση του βιβλίου «Ο κύριος Μάριος μετάνιωσε αργά» που είχε κυκλοφορήσει το 1999 (εκδ. Μεταίχμιο).
• Ο Αλέξης Σταμάτης επιστρέφει πολύ σύντομα με την «Κυριακή» (εκδ. Καστανιώτη).
• Το «Μαύρες οχιές μας ζώσανε» του Γιώργου Δενδρινού (εκδ. Μεταίχμιο), που θα κυκλοφορήσει το Μάρτιο, φαίνεται να είναι ένα εντελώς σουρεαλιστικό χιουμοριστικό μυθιστόρημα. Ένας ταξίαρχος του πεζικού μένει έγκυος, μια τραβεστί κατακρεουργείται σε ένα υπόγειο στην Κυψέλη κι ένα πτώμα κάνει φτερά από μεγάλο νοσοκομείο της Αθήνας... Τι κρύβεται πίσω από όλα αυτά; Ο αστυνόμος Κωσταβάρας αναλαμβάνει να λύσει το μυστήριο...

• «Κοιμήσου μαζί μου» της Joanna Briscoe (εκδ. Μεταίχμιο): Μία μυστηριώδης γυναίκα εισβάλει στη ζωή ενός ευτυχισμένου ζευγαριού, τους παρακολουθεί στενά και φέρνει τα πάνω κάτω.
• «Παγωμένη Πριγκίπισσα» της Camilla Lackberg (εκδ. Μεταίχμιο): Ένα ανατριχιαστικό θρίλερ από μία συγγραφέα που θεωρείται η νέα σουηδέζα Αγκάθα Κρίστι. Όταν η παιδική της φίλη βρίσκεται δολοφονημένη, η Έρικα Φλανκ μπλέκεται σε έναν ιστό φτιαγμένο από ψέματα και κρυμμένα μυστικά.
• «Η βιβλιοθήκη των νεκρών» του Glenn Cooper (εκδ. Πατάκη): Από τη μια ένας δολοφόνος κατά συρροή σπέρνει τον τρόμο στη Νέα Υόρκη, σκοτώνοντας βίαια εννέα ανθρώπους. Το μοναδικό κοινό είναι οι εννέα καρτ ποστάλ από το Λας Βέγκας που ανακοινώνουν την ημέρα θανάτου τους. Από την άλλη ένας εγκαταλελειμμένος σε ένα μοναστήρι ανεπιθύμητος γιος που γεννήθηκε την καταραμένη έβδομη μέρα του έβδομου μήνα του έτους 777... Και στη μέση ένας πράκτορας του FBI που ανακαλύπτει μια τρομακτικά αλήθεια που δεν πρέπει να αποκαλυφθεί ποτέ.
• «Φόνος στο κιμπούτς» της Batya Gur (εκδ. Πόλις): Η δηλητηρίαση μιας όμορφης και δυναμικής γραμματέως σε ένα κιμπούτς φέρνει τον ισραηλινό επιθεωρητή Μιχαέλ Οχαγιόν αντιμέτωπο με μια κλειστή περίπλοκη κοινότητα.
• «Νέμεσις» του Jo Nesbo (εκδ. Μεταίχμιο): Το βιβλίο ανήκει σε μία σειρά 8 αυτόνομων μυθιστορημάτων με ήρωα τον ντετέκτιβ Χάρι Χόλε. Τα βιβλία του Νορβηγού Νέσμπο έχουν ξεπεράσει τα 6.000.000 αντίτυπα σε πωλήσεις. Λέτε να βρούμε στο πρόσωπο του Χόλε τον νέο επιθεωρητή Ρέμπους που αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία του Ίαν Ράνκιν;

ΒΙΒΛΙΟ: Ο συμβιβασμός

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Ελία Καζάν

ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελάνι

Από όλα τα βιβλία μου λατρεύω τα πιο καλοζωισμένα. Αυτά με τα σκισμένα εξώφυλλα, την τσακισμένη ράχη, τις κιτρινισμένες σελίδες από το θαλασσινό νερό. Ακόμα πιο πολύ όμως λατρεύω εκείνα που είναι γεμάτα στην καρδιά τους με άμμο ή λεκέδες από τον καφέ... Βιβλία καρτ-ποστάλ που μου θυμίζουν τα πιο άχρονα μεσημέρια μου στις παραλίες της Σύρου. Στα Κόκκινα ή στους Σαντορινιούς... Μυθιστορήματα που μου κράτησαν συντροφιά στη σκιά ενός δέντρου, στην άκρη του Αιγαίου, δυο βότσαλα μακριά από το όνειρο. Ή σε μπαλκόνια με θέα στα Βαπόρια και στα αρχοντικά που ουσιαστικά είναι χτισμένα εκεί μέσα στο κύμα.

Τα βιβλία του καλοκαιριού μου τα κοιτώ στη βιβλιοθήκη κάτι νύχτες Δευτέρας σαν αυτή, που κουρασμένος από την καθημερινότητα στο γραφείο, ζαλισμένος και ελαφρώς φευγάτος, φέρνω στο νου ξανά τις ωραίες ημέρες της μεγάλης βραδύτητας. Της ανεμελιάς. Της ησυχίας.

Ένα τέτοιο βιβλίο είναι και αυτό: Ο συμβιβασμός του Ελία Καζάν (εκδ. Μελάνι) σε μετάφραση του πολύ καλού συγγραφέα Ηλία Μαγκλίνη (Η ανάκριση, εκδ. Κέδρος). Δεν είναι αριστούργημα και σίγουρα πιο πολύ μοιάζει με την περιγραφή ενός σεναρίου, αλλά δεν παύει να είναι απολαυστικό κι ενδιαφέρον. Το αγαπώ ιδιαιτέρως, όχι μόνο γιατί το έσυρα από ακρογιάλι σε ακρογιάλι, κι από καφενείο σε καφενείο, αλλά γιατί πραγματεύεται το πιο αγαπημένο μου απ' όλα τα θέματα: την απόδραση...

Ο Ελία Καζάν έχτισε σε ένα μυθιστόρημα 634 σελίδων, μια μικρή επανάσταση. Ο ήρωάς του, ο Έντι Άντερσον, κυριολεκτικά το σκάει. Από όλα. Από έναν τέλειο γάμο που λάμπει στα μάτια των παρευρισκομένων στα πιο chic κοκτέιλ πάρτι του Χόλιγουντ. Από μια πολύ δημιουργική δουλειά σε μια διαφημιστική εταιρεία σαν αυτή που περιγράφει η τηλεοπτική σειρά Mad Men, η οποία όμως έχει αρχίσει να τον πνίγει. Από την σχέση του με μια παρδαλή μικρή τυχοδιώκτρια που αρχικά τον προσεγγίζει για να απολαύσει το πάθος μιας παράνομης περιπέτειας, αλλά στη συνέχεια τον ερωτεύεται και του ζητά να διαλύσει το γάμο του και να φύγει μαζί της.

Βρισκόμαστε στη δεκαετία του '60. Στο Χόλιγουντ, στην καρδιά του Αμερικανικού Ονείρου, στη Μέκκα των μεγάλων ευκαιριών. Ο Έντι Άντερσον τα έχει όλα: μια αξιαγάπητη μορφωμένη σύζυγο, μια γλυκύτατη κόρη, μια βίλα στους λόφους του Χόλιγουντ με πισίνα, γκαζόν και Λαμπραντόρ στον κήπο. Είναι πλούσιος, μορφωμένος, γοητευτικός. Φοράει καλοραμμένα κοστούμια και χειροποίητα δερμάτινα ιταλικά παπούτσια. Τρώει στα καλύτερα εστιατόρια, παίζει χαρτιά με τους πιο ισχυρούς άντρες στη βιομηχανία του κινηματογράφου, γνωρίζει λαμπερούς σταρ και ακριβοθώρητους σκηνοθέτες που τους απευθύνει το λόγο με το μικρό τους όνομα. Ζει με δυο λόγια, αυτό που η Σώτη Τριανταφύλλου περιγράφει τόσο εύστοχα στον πρόλογο του βιβλίου: «μια ζωή που μοιάζει να βγαίνει από πίνακα του Ντέιβιντ Χόκνεϊ».

Ο Έντι όμως βαριέται. Κι όσο πιο πολύ το συνειδητοποιεί, τόσο πιο πολύ αρχίζει να νιώθει ότι ασφυκτιά. Συνοδεύει τη σύζυγό του, τη Φλόρενς, με την οποία από καιρό κοιμούνται σε διαφορετικές κρεβατοκάμαρες, σε δεξιώσεις και ανιαρές κοινωνικές συναθροίσεις και πουλάει πνεύμα: σε εκείνη, τους «φίλους» του, στους γνωστούς. Μέρα με τη μέρα σαμποτάρει όχι μόνο το γάμο του, αλλά ολόκληρη τη ζωή του. Μηχανεύεται τρόπους να πριονίσει τα θεμέλια του οικοδομήματος που χρόνια πάσχιζε να χτίσει. Και τότε μπαίνει στη ζωή του η Γκουέν. Ένα σέξυ απόμακρο κορίτσι που τον σνομπάρει, και ακριβώς γι' αυτό τον προκαλεί. Η ιστορία μεταξύ τους αρχίζει σαν ένα παιχνίδι που βασίζεται στο θιγμένο εγωισμό, αλλά σιγά σιγά μετατρέπεται σε ένα έντονο πάθος. Έναν έρωτα, από αυτούς τους κινηματογραφικούς του παλιού Χόλιγουντ, που μόνο αν επικαλεστεί κανείς τους νόμους της φυσικής μπορεί να εκφράσει: Ο έρωτάς τους είναι μια ελεύθερη πτώση του σώματος στο κενό... Ζάλη και χάσιμο. Παρανομία και φωτιά. Τσαλακωμένα σεντόνια και ένοχα φιλιά. Θυμωμένες αγκαλιές και βίαια ξεσπάσματα.

Εκείνη πολύ γρήγορα χάνει τον έλεγχο, του ζητά να χωρίσει για να την παντρευτεί, γίνεται φορτική. Δεν αντέχει άλλο να υποδύεται το ρόλο της τρίτης γυναίκας. Όμως ο Έντι δεν θέλει ούτε αυτό. Δεν θέλει να βγει από έναν γάμο για να μπει σε ένα νέο. Θέλει την ελευθερία του, τα νιάτα του, αναζητά ξανά μια ευκαιρία να πάρει το δρόμο του αλλιώς: Να γίνει συγγραφέας, όχι διευθυντής δημιουργικού σε διαφημιστική εταιρεία. Να γράφει για όσα του καίνε τα νύχια, όπως έλεγε ο Γκαίτε. Και όχι να χαραμίζει το ταλέντο του σε σενάρια για τηλεοπτικά σποτ τσιγάρων. Μα πάνω απ' όλα επιθυμεί να σταματήσει να μεγαλώνει: άρα να απομακρύνεται από όλα αυτά που κάποτε ονειρευόταν. Γιατί όπως του μετέφερε η Φλόρενς από μία συζήτηση που είχε με το ψυχαναλυτή της «Ενηλικίωση σημαίνει την αποδοχή περιορισμένων στόχων στη ζωή. Ότι παρότι όταν είσαι μικρό αγόρι ονειρεύεσαι να γίνεις μεγάλος άνδρας, δεν είναι ρεαλιστικό να συνεχίσεις έτσι, αναπόφευκτα αυτό σε οδηγεί σε βαθιά απογοήτευση και χαμηλή αυτοεκτίμηση, μετά μίσος και αηδία προς τον εαυτό σου και μετά σε ένα είδος αυτοκαταστροφής».

Η Φλόρενς του ζητούσε να συμβιβαστεί. Να αποδεχτεί τις χαμένες προοπτικές, να τις αφήσει πίσω.

    «Μου έλεγε “Καλέ μου, είναι ξεκάθαρο πια, δεν πρόκειται να γίνεις ένας Τολστόι, έτσι δεν είναι; Δεν πρόκειται να γίνεις ένας Τολστόι, και λοιπόν;”.

    Δεν μπορούσα να το δεχτώ αυτό. Ακόμα πίστευα ότι θα έδειχνα κάποτε τον αληθινό μου εαυτό, ότι θα έκανα μια νέα αρχή, θα χτύπαγα νέα φλέβα και θα έκανα όλο τον κόσμο να μείνει με το ανοιχτό στόμα. Η Φλόρενς έλεγε “Εντάξει, μπορείς να αισθάνεσαι έτσι. Αλλά να μη βασίσεις όλη σου την ύπαρξη πάνω σ' αυτό”.

    “Δηλαδή” έλεγα εξοργισμένος μαζί της.

    “Δηλαδή” έλεγε εκείνη, “ως γυναίκα και ως σύζυγός σου, είμαι πολύ χαρούμενη που έχεις μια θέση στην Ουίλιαμς και Μάκερλόϊ, που είσαι τόσο καλός στη δουλειά σου και μπορούμε να έχουμε ένα ωραίο σπίτι και προσωπικό για να το συντηρούμε, ότι μπορώ να αγοράζω τα καλύτερα βιβλία και ότι όταν οι παραστάσεις του Μπρόντγουεϊ έρχονται στο Μπιλτμορ βρίσκουμε τις καλύτερες θεσεις, και ότι η Έλεν μπορεί να σπουδάζει στο Ράντκλιφ και να σκεφτεί πολύ προσεκτικά τι ικανότητες πρέπει να έχει ο μέλλων σύζυγός της ανεξάρτητα από το λογαριασμό του στην τράπεζα».

Η Φλόρενς τον πιέζει, μα εκείνος έχει ήδη φύγει. Η Γκουέν γίνεται ο καταλύτης που θα κάνει τα πράγματα απλώς να εξελιχθούν πιο γρήγορα. Ανήμπορος να διαλέξει, αλλά ουσιαστικά ανήμπορος να αποδεσμευτεί, να σπάσει τις αλυσίδες, μια μέρα πηγαίνοντας στη δουλειά στρίβει το τιμόνι της διθέσιας Triumph του και πέφτει πάνω σε μια νταλίκα που περνά με ταχύτητα στο αντίθετο ρεύμα. Όμως δεν σκοτώνεται. Μένει στο νοσοκομείο για λίγο καιρό και μετά επιστρέφει στο σπίτι. Πλάι σε μια Φλόρενς που παριστάνει ότι δεν συνέβη τίποτα. Που αποδέχεται πλήρως την απιστία του και τον πιέζει να γυρίσει πίσω για να σώσουν το γάμο τους.

Ουσιαστικά από αυτό το σημείο, το οποίο έχει διαλέξει ο συγγραφέας για να αρχίσει την αφήγησή του, αρχίζει η ζωή του Έντι να ξεκουρδίζεται σαν χαλασμένο τρενάκι που κάνει τον τελευταίο του γύρο πριν εκτροχιαστεί εντελώς... Για να καταστραφεί ή να ανακαλύψει τον αληθινό του εαυτό. Διότι όπως γράφει ξανά στον πρόλογό της η Σώτη Τριανταφύλλου: «Το συμπέρασμα είναι το ίδιο: η καταστροφή είναι προτιμότερη από τη δημιουργία όταν δημιουργείς περιττά και βλαβερά πράγματα. Και ο Έντι απαρνιέται όλο τον υλικό κόσμο που τον κατακλύζει, ζητώντας “να υπάρχω μόνο”... Αφού η αληθινή τελειότητα είναι το να μην έχεις τίποτα».

Υ.Γ. To 1969 o Ελία Καζάν μετέφερε στον κινηματογράφο το βιβλίο του με πρωταγωνιστές τον Κερκ Ντάγκλας, την Ντέμπορα Κερ και τη Φέι Ντάναγουεϊ. 

The Lake (1827)

Edgar Allan Poe

In youth's spring, it was my lot

To haunt of the wide earth a spot

To which I could not love the less;

So lovely was the loneliness

Of a wild lake, with black rock bound.

And the tall trees that tower'd around.

But when the night had thrown her pall

Upon that spot-- as upon all,

And the wind would pass me by

In its stilly melody,

My infant spirit would awake

To the terror of the lone lake.

Yet that terror was not fright--

But a tremulous delight,

And a feeling undefin'd,

Springing from a darken'd mind.

Death was in that poison'd wave

And in its gulf a fitting grave

For him who thence could solace bring

To his dark imagining;

Whose wild'ring though could even make

An Eden of that dim lake. 

Αν δεν υπήρχαν τα κάτασπρα Macbook και τα iPhone, οι 3D ταινίες και τα e-reader, η κβαντική φυσική και οι κυματοσυναρτήσεις της, οι επιταχυντές πρωτονίων και ο Dexter, σίγουρα δεν θα ήθελα καθόλου να ζω σε αυτή την εποχή. Σχεδόν βαριέμαι που δεν προλαβαίνω ποτέ να βαρεθώ. Να αφεθώ σε αυτή τη γλυκιά απραξία, να χαζεύω τα αφράτα σύννεφα στον ουρανό, να μην προγραμματίζω ποτέ τίποτα... Να κάθομαι κάτω από ένα δέντρο και να απολαμβάνω απλά τη σκιά. Ήσυχος, σαν εκείνες τις γριές που κάποτε έβγαζαν την καρέκλα στο πεζοδρόμιο κάτω από τις νεραντζιές και περνούσαν το απόγευμά τους κοιτώντας σαν λοβοτομημένες τους περαστικούς.

Χρόνια τώρα ονειρεύομαι ότι τα εγκαταλείπω όλα και το σκάω στην επαρχία. Όχι σε αυτήν την επαρχία όμως που ξηλώνει τις μουριές για να βάλει πέργκολες, που μπαζώνει τις αυλές «γιατί τους έφαγε το χώμα», που κρύβει με γκαζόν τη λάσπη. Σε ένα ήσυχο αγροτόσπιτο με παλιά κεραμίδια, με κότες που σουλατσάρουν διαρκώς καχύποπτες στην αυλή, με ματσάκια ρίγανης κρεμασμένα στις ακακίες. Με τις λασπωμένες γαλότσες στην πόρτα, τα ξύλα ακουμπισμένα πλάι στο τζάκι, τα σκυλιά ξαπλωμένα μπροστά στη φωτιά. Να τη βγάζω με τα απολύτως απαραίτητα, απολαμβάνοντας τις μικρές απολαύσεις που φέρνει η στιγμή...

Έχω να ζήσω κάτι αντίστοιχο από τότε που ήμουν φαντάρος. Τους δύο πρώτους μήνες που έμεινα στη μονάδα. Σε κάποιο μικρό χωριό ενός μεγάλου νησιού, στην άκρη ενός ελαιώνα.

Απομονωμένος με ένα μάτσο βιβλία, χωρίς τηλεόραση, χωρίς τις ανέσεις που έχω συνηθίσει, απαλλαγμένος από την κατανάλωση και την «ανάγκη» να είμαι όπως έλεγε και ο Ρεμπό «απόλυτα σύγχρονος».

Εκείνους του δύο μήνες ούτε μια νύχτα δεν στριφογύρισα στο κρεβάτι, κοιμόμουν με έναν ύπνο βαθύ. Αμέριμνος. Χωρίς να σκέφτομαι υποχρεώσεις, δουλειές, λογαριασμούς. Ακόμα θυμάμαι το νερό που έπεφτε πάνω μου το βράδυ στο ντους. Ξεθεωμένος. Κι ας μην ήταν πάντα ζεστό. Τέτοια χαλάρωση δεν έχω νιώσει ούτε στο μοντέρνο μπάνιο μου με τις hi-tech μπαταρίες και τους γυάλινους νιπτήρες.

Και δεν είναι ότι είμαι παρελθοντολάγνος, ένας Θεός ξέρει πόσο έχω λατρέψει το κόριαν! Απλά έχω αρχίσει να νιώθω όλο και πιο έντονα τη σιγουριά ότι την πληρότητα θα τη βρω στην βραδύτητα, στην απλότητα, στη φύση. Όχι στα λοφτ, στις μπουτίκ της Prada και στα εστιατόρια που σερβίρουν το πιο νόστιμο καρπάτσιο.

Στην Αμερική, όλο αυτό έγινε κίνημα: «Το κίνημα της εθελούσιας απλότητας» (Voluntary Simplicity Movement). Νέοι άνθρωποι φρικαρισμένοι από την αφύσικη καθημερινότητα στην πόλη, αποφασίζουν σε μια νύχτα να μη χαραμίζουν άλλο το χρόνο τους, να εγκαταλείψουν όσα τους κρατούν φυλακισμένους και να ζήσουν μια νέα ζωή απαλλαγμένη από καθετί περιττό.

Σαν εκείνον τον ήρωα στο βιβλίο του Τσακ Πόλανικ (Fight Club, εκδ. Οξύ) που κλεινόταν στην τουαλέτα ξεφυλλίζοντας καταλόγους ντιζάιν επίπλων και τσακιζόταν να αγοράσει από τα gourmet μπακάλικα το καλύτερο τσάτνεϊ για να τα νουντλς που πρότεινε το Wallpaper*, αλλά μια μέρα έβαλε «μπουρλότο» στη στυλιζαρισμένη ζωή του και φτου ξελευθερία. Γύρισε από ένα επαγγελματικό ταξίδι στο σπίτι αλλά μια διαρροή γκαζιού είχε διαλύσει τα πάντα. Μια διαρροή που είχε τελικά προκαλέσει ο ίδιος προκειμένου να λύσει τα δεσμά του, επηρεασμένος από τον Τάιλερ, έναν μυστηριώδη άγνωστο που γνώρισε τυχαία και ο οποίος τον μύησε στην αναρχία.

   «Τα ψαγμένα Νιουρούντα τραπεζάκια του καφέ που, αποτελούμενα από δύο κομμάτια με σχήμα ενός πράσινου γιν και ενός πορτοκαλί γιανγκ, ενώνονται και φτιάχνουν κύκλο. Ε, λοιπόν, ήταν θρύψαλα τώρα.

   Το Χαπαράντα σαλόνι μου με τις πορτοκαλί θήκες, σχεδιασμένο από την Έρικα Πεκκάρι, ήταν τώρα για τα σκουπίδια.

   Και δεν ήμουν ο μόνος που ήταν δούλος του ενστίκτου στέγασης. Ο κόσμος που γνωρίζω ο οποίος κάποτε έπαιρνε να διαβάσει τσόντες στην τουαλέτα, τώρα παίρνει τον κατάλογο επίπλων της ΙΚΕΑ.

   Όλοι μας έχουμε την ίδια πολυθρόνα Γιοχάνεσοβ στο σχέδιο Στράιν με πράσινες ρίγες. Η δικιά μου έπεσε δεκαπέντε ορόφους, μες στις φλόγες, σ' ένα συντριβάνι.

Όλοι μας έχουμε τις ίδιες Ριλάμπα/Χαρ λάμπες φτιαγμένες από σύρμα και χαρτί χωρίς χλώριο, φιλικό προς το περιβάλλον. Οι δικές μου γίνανε κομφετί.

  Όλες αυτές οι ώρες που περνάμε καθισμένοι στην τουαλέτα.

   Τα μαχαιροπίρουνα της Άλλε. Ανοξείδωτο ατσάλι. Κατάλληλα για πλυντήριο πιάτων.

   Το ρολόι Βιλντ Χολ φτιαγμένο από γαλβανιζέ ατσάλι, α, έπρεπε να το αποκτήσω αυτό.

   Τα ράφια Κλιπσκ, αχ, ναι.

   Καπελοθήκη Χέμλινγκ. Γουστάρω.

   Ο δρόμος μπροστά από τον ουρανοξύστη μου έλαμπε μ' όλα αυτά διάσπαρτα στο έδαφος.

   Τα παπλώματα πάτσγουόρκ Μομμάλα. Σχεδιασμένα από τον Τόμας Χαρίλα και διαθέσιμα στα ακόλουθα χρώματα: Κίτρινο. Φούξια. Πράσινο. Άσπρο. Μαύρο. Ανοιχτό μπεζ ή ροζ.

   Μου πήρε μια ολόκληρη ζωή να τα αγοράσω όλα αυτά.

   Η λάκα των φορητών τραπεζιών μου Κάλιξ, που έκανε τόσο εύκολη τη συντήρησή τους.

   Τα Στεγκ τραπέζια που μπαίνουν το ένα μέσα στο άλλο.

   Αγοράζεις έπιπλα. Λες στον εαυτό σου, αυτός είναι ο τελευταίος καναπές που θα χρειαστώ ποτέ στη ζωή μου. Αγόρασε τον καναπέ, έπειτα κάνα-δυο χρόνια είσαι ικανοποιημένος πως ό,τι και να γίνει, τουλάχιστον έχεις κανονίσει το ζήτημα του καναπέ σου. Μετά το τέλειο κρεβάτι. Οι κουρτίνες. Το χαλί.

    Μετά έχεις παγιδευτεί στην υπέροχη φωλιά σου και τα πράγματα που κάποτε είχες εσύ, τώρα σε κατέχουν.

   Το διαμέρισμα ήταν πενήντα ένα τετραγωνικά, ψηλοτάβανο και επί σειρά ημερών το γκάζι πρέπει να διέρρεε ώσπου κάθε δωμάτιο να γέμισε. Όταν τα δωμάτια γέμισαν τελείως, ο συμπιεστής στη βάση του ψυγείου έκανε κλικ.

   Πυροδότηση.

   Τα παράθυρα απ' το πάτωμα-ως-το-ταβάνι με τα αλουμινένια πλαίσια πετάχτηκαν, μαζί και οι καναπέδες και οι λάμπες και τα πιάτα και τα σετ σεντονιών μες στις φλόγες, και οι επετηρίδες του λυκείου και τα πτυχία και το τηλέφωνο. Όλα πετάχτηκαν έξω από το δέκατο πέμπτο όροφο μοιάζοντας με ηλιακή φωτοβολίδα.

    Αχ, όχι το ψυγείο μου. Είχα γεμίσει ολόκληρα ράφια με τη συλλογή μου από μουστάρδες, κάποιες από αυτές που γίνονται με το άλεσμα του σπόρου, κάποιες αγγλικές. Υπήρχαν δεκατέσσερις διαφορετικές σάλτσες χωρίς λιπαρά για σαλάτες και επτά είδη κάπαρης. (...)

    Μπορούσες ν' ανέβεις στον δέκατο πέμπτο όροφο, είπε ο θυρωρός, αλλά κανείς δεν επιτρεπόταν να μπει στο διαμέρισμα. Διαταγή της αστυνομίας.

   “Δεν έχει νόημα να πας πάνω”, είπε ο θυρωρός. “Το μόνο που έχει απομείνει είναι το τσιμεντένιο κουφάρι”. (...)

    “Πολλοί νέοι προσπαθώντας να εντυπωσιάσουν τον περίγυρό τους αγοράζουν πάρα πολλά πράγματα”, είπε ο θυρωρός.

    Τηλεφώνησα στον Τάιλερ.

    Το τηλέφωνο χτύπησε στο νοικιασμένο σπίτι του Τάιλερ στην οδό Πέηπερ.

    Αχ, Τάιλερ, σε παρακαλώ, λύτρωσέ με.

    Και το τηλέφωνο χτυπούσε.

    Ο θυρωρός έγειρε στον ώμο μου και είπε, “Πολλοί νέοι δεν ξέρουν τι πραγματικά θέλουν”.

    Αχ, Τάιλερ, σε παρακαλώ, σώσε με.

    Και το τηλέφωνο χτυπούσε.

   “Νέοι, θέλουν τον κόσμο ολόκληρο δικό τους”.

    Λύτρωσέ με από τα σουηδικά έπιπλα.

    Λύτρωσέ με από την ψαγμένη διακόσμηση.

    Και το τηλέφωνο χτυπούσε και ο Τάιλερ απάντησε.

    “Αν δεν ξέρεις τι θέλεις”, είπε ο θυρωρός, “καταλήγεις με πολλά που δεν θέλεις”.

    Είθε να μην είμαι ποτέ ολοκληρωμένος.

    Είθε να μην είμαι ποτέ ικανοποιημένος.

    Είθε να μην είμαι ποτέ τέλειος.

    Λύτρωσέ με, Τάιλερ, απ' το να είμαι τέλειος και ολοκληρωμένος».

Χωρίς εν ανάγκη να το γυρίσουν από την κατανάλωση στην αναρχία, όπως ο ήρωας του Τσακ Πόλανικ, οι άνθρωποι των μητροπόλεων ζαλισμένοι από τις συνέπειες της κρίσης τα περασμένα δύο χρόνια, πήραν ξανά το δρόμο που οδηγεί από το New York (Sex and the) City και τις βλαχο- φάμπιουλους νευρώσεις του στην απόλαυση μιας ζωής που δεν χρειάζεται να λάμψει προκειμένου να ολοκληρωθεί. Ένας σκασμός βιβλίων αποτυπώνουν αυτή την ανάγκη που έγινε τάση. Βιβλία πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, τα οποία όμως μιλούν για το ίδιο πράγμα: για τα αδιέξοδα της σύγχρονης ζωής. Από το πολύ καλό μυθιστόρημα «Η ένδοξη παραίτηση της Ρόζα Λέιν» της Τζοάνα Καβένα (εκ. Μεταίχμιο) μέχρι το τρισάθλιο «Eat Pray Love» της Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ (εκδ. Μίνωας). Στο πρώτο η ηρωίδα, η οποία εργάζεται ως δημοσιογράφος στο πολιτιστικό ένθετο μιας μεγάλης εφημερίδας εγκαταλείπει όσα έχτιζε χρόνια: την καλή δουλειά της, την άνεση του μισθού της, το υπέροχο διάμερισμά της, τον άπιστο σύντροφό της... Φτύνει κατάμουτρα το σύγχρονο μοντέλο επιτυχίας για να αναζητήσει το αληθινό της εαυτό. Στο δεύτερο, το οποίο έγινε και ταινία με την Τζούλια Ρόμπερτς, μια τριαντάρα αποδρά από το χρυσό κλουβί στο οποίο ζει για να ανακαλύψει τη μαγεία του κόσμου ταξιδεύοντας για έναν χρόνο στην Ιταλία, την Ινδία και το Μπαλί. Πρόκειται για την αληθινή ιστορία της Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ. Η ιδέα είναι ωραία και μέσα στα πράγματα, αλλά τόσο το βιβλίο όσο και η ταινία δεν τραβάνε με τίποτα. Και τα δύο τα παράτησα πολύ πριν τη μέση.

Όμως το πιο σημαντικό βιβλίο απ' όλα, το οποίο έθεσε το θέμα πρώτο και με τον πιο καίριο τρόπο, είναι το προφητικό μυθιστόρημα του Τζέιμς Γκράχαμ Μπάλαρντ «Άνθρωποι του Μιλένιουμ» (εκδ. Ποταμός). Ο συγγραφέας της «Αυτοκρατορίας του Ήλιου» (ο οποίος έφυγε από τη ζωή το 2009) μίλησε οκτώ χρόνια πριν για όλα αυτά που ζούμε σήμερα και όλα εκείνα που βράζουν τώρα στο καζάνι της κοινωνίας: Για την εξαντλημένη μεσοαστική τάξη που εξεγείρεται και βγαίνει από τα σπίτια της καίγοντας κάδους, δημιουργώντας αναχώματα με τουμπαρισμένα αυτοκίνητα, που μπουκάρει στα σούπερ μάρκετ και τα κάνει λίμπα. Ο Μπάλαρντ φωτογραφίζει μια σύγχρονη εξέγερση η οποία έχει να κάνει με τα τέλη στάθμευσης και κυκλοφορίας, τα δίδακτρα των σχολείων και τα κοινόχρηστα των πολυκατοικιών...

Μέχρι να καταφέρω να αποδράσω, είτε βγαίνοντας στους δρόμους μαζί με τους αποδέλοιπους νεόπτωχους της μεσαίας τάξης είτε απλά φτύνοντας τα πάντα για να ζήσω σαν μποέμ αγρότης που το πρωί θα καλλιεργεί σταμναγκάθι και το βράδυ θα διαβάζει, το κάνω με το μυαλό. Ταξίδια δωματίου. Σελίδα τη σελίδα βρίσκω τον τρόπο να εξαερώσω τους σωλήνες. Διαβάζω βιβλία για την αγαπημένη μου εποχή: την πρώτη τριακονταετία του 20ού αιώνα. Για τα χρόνια της τζαζ και τους ονειροπόλους της. Επιστρέφω ξανά και ξανά στα διηγήματα του Σκοτ Φιτζέραλντ (εκδ. Ερατώ) ή στους «Εκκεντρικούς» του Πωλ Μοράν (εκδ. Ολκός) και ονειρεύομαι βόλτες με ξέσκεπες Άστον Μάρτιν σε δρόμους με πανύψηλα δέντρα, ανάμεσα σε ατελείωτα λιβάδια, συζητήσεις πλάι σε αναμμένα τζάκια, ζαλισμένους έρωτες από τα απογευματινά κοκτέιλ, γραμμόφωνα στον κήπο και βουτιές στη λίμνη...