Ένας κακοποιημένος
λαός μαθαίνει να φιλά ευλαβικά το χέρι
που τον χτυπά. Να αποθεώνει τον δυνάστη,
να σκύβει περισσότερο όταν τον προσβάλει
άγρια, να υφίσταται τη βία μοιρολατρικά
σαν μια μεταφυσική τιμωρία που πρέπει
να υποστεί. Η ταπείνωση είναι μια σκάλα
που δεν έχει τέλος. Η κατάβαση κάνει
ακόμα πιο ισχυρό τον γόρδιο δεσμό που
αναπτύσσεται μεταξύ αφέντη και σκλάβου.
Το συγκλονιστικό
μυθιστόρημα Η γιορτή του Τράγου του
Μάριο Βάργκας Λιόσα (εκδ. Καστανιώτη –
μτφ. Αγγελική Αλεξοπούλου) περιγράφει
ακριβώς αυτή την άρρωστη σχέση ενός τυράννου με το λαό του.
Είναι μια σπουδή στην παράνοια της
εξουσίας. Ο βραβευμένος με Νόμπελ
περουβιανός συγγραφέας με τη δυνατή
πένα του καταγράφει λεπτό προς λεπτό
τα γεγονότα πριν και μετά τη δολοφονία
του δικτάτορα Τρουχίλιο. Ο ηγέτης του
Αγίου Δομίνικου από το 1930 έως το 1961,
υπήρξε μια από τις πιο μακιαβελικές
προσωπικότητες στην παγκόσμια ιστορία.
Βασάνισε με ασύλληπτη αγριότητα
εκατομμύρια ανθρώπους, ακόμα κι εκείνους
που στήριζαν τυφλά το διαβολικό οικοδόμημά
του, ταπείνωνε με σαδιστική υστερία τα
στελέχη του, δοκίμαζε την πίστη τους
διαρκώς στήνοντας στην πλάτη τους
παιχνίδια εξουσίας, δίνοντάς τους
κίνητρα για να κανιβαλίζουν ο ένας τον
άλλον. Από φόβο μην πέσουν σε δυσμένεια
αποδέχονταν τα πάντα, ακόμα και το να
μπαίνει ο άρχοντας μέσα στο ίδιο τους
το σπίτι και να πηδάει τη γυναίκα, την
αδερφή ή την κόρη τους, όσο εκείνοι
κρατούσαν τσίλιες στην πόρτα με τον
σοφέρ του.
Η αφήγηση αν και έχει
πολύπλοκη δομή, αφού τα γεγονότα
καταγράφονται από πολλές οπτικές γωνίες,
δεν κουράζει καθόλου. Το βιβλίο είναι
τόσο καλογραμμένο που σε μαγεύει. Δεν
μπορείς να σταματήσεις να διαβάζεις.
Όσα διηγείται ο Λιόσα γράφουν βαθιά στο
υποσυνείδητό σου, τα κουβαλάς μέσα σου
για καιρό, σε κάνουν να βλέπεις τα
πράγματα αλλιώς. Κι αυτή είναι η
σπουδαιότητα του συγκεκριμένου
μυθιστορήματος: είναι ένα κλειδί με το
οποίο μπορείς να ξεκλειδώσεις και να
ερμηνεύσεις πολλά πράγματα που συμβαίνουν
γύρω σου. Κυρίως όμως το βιβλίο μιλά για
τη συνενοχή. Χωρίς αυτή κανένας δικτάτορας
δεν μπορεί να διατηρήσει την εξουσία
του. Κανένας δεν μπορεί να σε πατήσει
αν δεν σκύψεις. Γιατί αυτή η αρρώστια
είναι σαν το τανγκό: θέλει πάντα δύο.
Διαβάζοντας το
βιβλίο βεβαιώνεσαι πως η σχέση
σαδιστή-μαζοχιστή, τηρουμένων των
αναλογιών, αναπτύσσεται εκτός από την
πολιτική σε κάθε πεδίο όπου κάποιος
αποκτά ανεξέλεγκτη εξουσία: σε μια
οικογένεια, εταιρεία, ομάδα, οργάνωση,
σχέση κ.α. Όσο αηδιαστικός βεβαίως είναι
ο κάθε Τρουχίλιο, άλλο τόσο αηδιαστικοί
είναι και οι κανίβαλοι που διαγκωνίζονται
γύρω του για να γευτούν λίγη από την
εξουσία του και τα προνόμια που αυτή τους παρέχει. Ή και εκείνοι που συναινούν
σιωπηλά στα εγκλήματά του για να μην ξεβολευτούν.
Υ.Γ. Δεν θα μπορούσε να
επιλεχθεί καλύτερο έργο από τον πίνακα
Allegoria del Cattivo Governo (1338-1339) του Ambrogio Lorenzetti,
για να κοσμήσει το εξώφυλλο ενός τέτοιου
μυθιστορήματος.
