ΒΙΒΛΙΟ: Η χρονιά της ερήμου
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Pedro Mairal
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Πόλις
Τo βιβλίo πρέπει να είναι ένα τσεκούρι που θρυμματίζει την παγωμένη θάλασσα μέσα μας, έλεγε ο Φραντς Κάφκα. Υπό αυτή την έννοια το μυθιστόρημα του Πέδρο Μαϊράλ ίσως να είναι το καλύτερο που διάβασα φέτος. Ένα ζόρικο ταξίδι στο μακρινό Μπουένος Άιρες. Πρόκειται για την ιστορία ενός κοριτσιού, το οποίο βλέπει κάθε ημέρα που περνά τον κόσμο γύρω του να συρρικνώνεται. Για την ακρίβεια πρόκειται για την ιστορία ενός ολόκληρου λαού ο οποίος σύρθηκε βίαια από την ευημερία στη βαθιά ύφεση. Από τον πολιτισμό στην εξαθλίωση. Από τα μεσοαστικά διαμερίσματα στις παράγκες.
Το ανακάλυψα στα τέλη Μαϊού, ένα πρωί Κυριακής, ψάχνοντας στο διαδίκτυο για μυθιστορήματα εμπνευσμένα από την οικονομική κρίση. Είχα μόλις δει σε επανάληψη ένα ντοκιμαντέρ του Γιώργου Αυγερόπουλου, το οποίο κατέγραφε τα γεγονότα που οδήγησαν στην κατάρρευση της Αργεντινής το 2001. Σοκαρίστηκα. Οι ομοιότητες με τα πράγματα στην Ελλάδα ήταν τρομακτικές. Μετά μπήκα στο YouTube και βρήκα ένα άλλο ντοκιμαντέρ του σκηνοθέτη Φερνάντο Πίνο Σολάνας, το οποίο εξιστορεί με εικόνες που σε αφήνουν άφωνο το πώς ξεκίνησε η επανάσταση της κατσαρόλας ενάντια στο ΔΝΤ. Το ένα έφερε το άλλο και όλα μαζί με οδήγησαν στο βιβλίο αυτό.
Ηρωίδα είναι η Μαρία Βαλντές Νέιλαν, ένα κορίτσι γύρω στα είκοσι, που δουλεύει γραμματέας σε μια εταιρεία επενδύσεων. Μέσα σε λίγους μήνες η ζωή της αλλάζει δραματικά. Η χώρα της χτυπημένη από την “Κοσμοχαλασιά” (όπως αλληγορικά αναφέρει την κρίση ο συγγραφέας) μετατρέπεται μέρα με τη μέρα σε ερείπιο: Οι τράπεζες κλείνουν, το ηλεκτρικό κόβεται, οι πολυκατοικίες γίνονται φρούρια προκειμένου να μην εισβάλουν μέσα οι ορδές των πεινασμένων που καταφθάνουν από τα προάστια. Χωρίς ηλεκτρικό, βενζίνη, πετρέλαιο, κινητά, οι ζαλισμένοι πολίτες εκτός από τις δουλειές τους χάνουν σπίτια, όνειρα, αξιοπρέπεια. Στο τέλος όμως χάνουν αυτό που κάνει τον άνθρωπο να ξεχωρίζει από τα ζώα: τη λογική. Βυθίζονται ολοένα και πιο βαθιά σε έναν παραλογισμό, ο οποίος δεν έχει τέλος.
Αν την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων κάποιος μας έλεγε ότι θα γίνουμε Αργεντινή, θα το θεωρούσαμε εξωφρενικό. Κι όμως δεν απέχουμε πολύ. Όσο πιο γρήγορα το αντιληφθούμε και ξυπνήσουμε τόσο πιο σύντομα θα προλάβουμε τις συνέπειες. Δεν μιλάμε βέβαια για γεγονότα σαν αυτά που περιγράφει το βιβλίο του Μαϊράλ, αφού είναι μέρος της μυθοπλασίας, αλλά για μια συρρίκνωση που όμοιά της η δική μου η γενιά δεν έχει ξαναζήσει.
Μας έχουν κάνει να νιώθουμε ένοχοι για όσα μας συμβαίνουν. Ότι τα φάγαμε μαζί. Είναι όμως ελαφρώς ανόητο να πιστεύουμε πλέον ότι όλο αυτό το μακελειό που ζούμε είναι απόρροια της απληστίας μας ή της παθητικής ανοχής μας στην κακοδιαχείριση.
Το πικρό cocktail του ΔΝΤ το έχουν πιει κι άλλοι, πριν από εμάς, δεν είχαμε μόνο οι Έλληνες το προνόμιο. Η συνταγή είναι ίδια και εκτελείται παντού με (δολοφονική) ακρίβεια. Προετοιμάζεται δε πολλά χρόνια πριν. Δεκαετίες. Παίρνουμε έναν απλό πολίτη της μεσαίας τάξης και τον παραγεμίζουμε με τόσες κάρτες και δάνεια ώστε να μην μπορεί να ανασάνει. Στη συνέχεια τον ξαμολάμε στα πολυκαταστήματα για να κυνηγήσει την υπόσχεση ότι θα γίνει ένας άλλος. Όνειρα χτισμένα με δανεικά. Μετά έρχονται τα σκάνδαλα, η απαξίωση του πολιτικού συστήματος, η αποχαύνωση της κοινής γνώμης. Ακολουθεί η απειλή της πτώχευσης. Η στάση πληρωμών πέφτει στο τραπέζι σαν οπλισμένο περίστροφο. Ο νεόπλουτος πολίτης των τραπεζών ανήμπορος πλέον να αντιδράσει μετατρέπεται σε νεόπτωχο. Και το βουλώνει. Γιατί πρέπει να δουλεύει για να ξεχρεώσει τις δόσεις για το πεντάπορτο αμάξι, το touch screen κινητό, την plasma τηλεόραση και τα τζην παντελόνια των τριακοσίων ευρώ.
Το πρόγραμμα αρχίζει με μειώσεις μισθών, περικοπές στο δημόσιο, αυξήσεις του ΦΠΑ. Μύγες, κουνούπια, συνταξιούχοι: πάρ' τους κάτω. Σειρά έχει ο ιδιωτικός τομέας που πρέπει να μαζευτεί για λόγους ανταγωνιστικότητας. Έπονται ιδιωτικοποιήσεις. Εξευτελισμός της εθνικής αξίας... Κι όταν οι πολίτες πάνε να αντιδράσουν κάνουν μια ωραιότατη απεργία τα media για να μην φτάσουν οι ιαχές των εξαγριωμένων στα δωμάτια της πλειοψηφίας που ακόμα κοιμάται.
Αυτά και άλλα χειρότερα που θα ακολουθήσουν, τα γράφει και η Ναόμι Κλάιν στο βιβλίο της To δόγμα του Σοκ (εκδόσεις Λιβάνη). Δεν είναι μέντιουμ, έχουν συμβεί πριν και αλλού: σε όλη σχεδόν τη Λατινική Αμερική. Η διάσημη Καναδή ακτιβίστρια απλώς τα καταγράφει σε ένα συγκλονιστικό ρεπορτάζ, το οποίο ξεσκεπάζει με στοιχεία τη συνωμοσία που κρύβεται πίσω από τη μάστιγα της οικονομικής κρίσης που μας χτύπησε. Αυτό διαβάζω τώρα. Όταν το τελειώσω θα επανέλθω.
Το βίντεο που ακολουθεί είναι το πρώτο μέρος από το ντοκιμαντέρ του Φερνάντο Πίνο Σολάνας:
